Giới trẻ với lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội: Chia sẻ của chuyên gia
Chương trình “Tâm An Sống Khỏe số 3” với chủ đề: “Giới trẻ với lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội”, với sự tham gia của Chuyên gia tâm lý trị liệu Trần Thị Kiều đã mang đến những kiến thức chuyên sâu và giải pháp dưới góc nhìn khoa học tâm lý về lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội ở giới trẻ hiện nay.
Chương trình “Tâm An Sống Khỏe” do Trung tâm Tâm lý NHC Việt Nam tài trợ và tư vấn chuyên môn với mong muốn mang đến cho quý vị và các bạn những kiến thức hữu ích về sức khỏe tâm trí và những vấn đề tâm lý của con người trong xã hội hiện nay.
1. Thực trạng lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội ở giới trẻ hiện nay?
Khoảng 5 năm về trước, Hikikomori (Hội chứng xa lánh cộng đồng) ở người trẻ được nhắc đến rất nhiều với lời cảnh báo về thực trạng đáng buồn của Nhật Bản. Hiểu đơn giản, Hikikomori là hiện tượng những người tự giam mình trong căn phòng đơn lẻ, từ chối tham gia vào đời sống xã hội và gia đình trong một thời gian dài hơn 6 tháng, chỉ liên hệ với người thân nếu thực sự cần thiết.
Đây là một hiện tượng xuất hiện trong xã hội hiện đại khoảng 20 năm trở lại đây. Tại Nhật Bản, thông thường mọi người sẽ rất khó chịu khi nhắc đến những Hikikomori và những đối tượng này sẽ bị xã hội xa lánh. Những người mắc hội chứng Hikikomori không còn khả năng đối mặt với xã hội, không cần đi học, đi làm và chỉ cần ăn uống ở mức tối thiểu, luôn ở trong phòng xem phim và chơi điện tử, từ chối bước ra ngoài.
Một điều đặc biệt là tỉ lệ cao Hikikomori đều là những thanh niên thông minh, có năng lực. Và tình trạng nhiều người mắc Hikikomori khiến Nhật Bản mất đi số lượng không nhỏ lực lượng lao động, ảnh hưởng tới nền kinh tế của đất nước, hồi chuông đáng báo động về mối quan hệ mật thiết trong xã hội.
Ngày đó, nói đến Hikikomori, gần như tất cả mọi người đều nghĩ ngay đến Nhật Bản. Tuy nhiên hiện nay, do nhiều tác động, điển hình như đại dịch Covid 19, Hikikomori đã trở thành hội chứng được quan tâm mạnh mẽ hơn và xuất hiện ở phạm vi cả thế giới, trong đó có Việt Nam.
2. Đặc điểm của lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội ở giới trẻ
Theo chia sẻ của chuyên gia tâm lý trị liệu Trần Thị Kiều:
Bản thân tôi đã đồng hành cùng rất nhiều bạn trẻ gặp vấn đề về giao tiếp xã hội và tôi nhận thấy rằng, sống khép kín hiểu đơn giản là thu mình lại, trốn trong một vỏ bọc. Chúng ta có thể liên tưởng những người có lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội, chỉ có nhu cầu “tồn tại” giống như những con cua.
Những con cua bình thường chỉ sống ở trong hang, khi bên ngoài an toàn và có nhu cầu ra ngoài kiếm ăn thì chúng mới chui ra, chỉ muốn sống một mình và không gặp gỡ với một con vật nào khác vì sợ bị phát hiện và tấn công. Chúng chỉ sống trong hang và ra ngoài khi cần kiếm thức ăn và môi trường phải thực sự an toàn.
Như vậy có thể thấy rằng, người sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội thường có một số đặc điểm sau:
- Chỉ thích ở một mình trong phòng, trong nhà để chơi game, lên mạng, đọc truyện,…
- Họ chỉ ra ngoài khi có nhu cầu mua đồ ăn, đồ uống,…
- Mua rất nhiều đồ ăn tích trữ, chỉ muốn ở trong không gian riêng.
- Không có nhu cầu vệ sinh cá nhân hay cắt tóc, có trường hợp 2 – 3 tuần đến cả tháng mới tắm rửa một lần.
- Không có nhu cầu kết nối bạn bè, giao tiếp xã hội hay kết hôn.
- Không có nhu cầu giao tiếp với mọi người xung quanh, thậm chí là với gia đình, người thân.
- Không có nhu cầu làm việc, cống hiến hay thực hiện những ước mơ, mục tiêu của mình, không đóng góp bất cứ giá trị nào cho xã hội.
- Những trường hợp này cảm thấy an toàn khi được ở một mình và không có nhu cầu thay đổi hay cải thiện lối sống đó.
Thực tế, quyền tự do đang được coi trọng và tự do cá nhân cũng được nâng lên rất nhiều. Bất kể ai trong chúng ta cũng đều có quyền lựa chọn cách sống mà mình mong muốn mà không bị xâm phạm, ép buộc.
Thế nhưng nếu như tất cả người trẻ đều chọn lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội thì xã hội có thể phát triển hay không? Đây có phải là điều tốt giúp con người phát triển và hoàn thiện bản thân? Liệu chúng ta có thể xây dựng được ước mơ và đạt được mục tiêu do chính mình đề ra? Cũng chính vì lý do này mà lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội ở giới trẻ Việt Nam đang thu hút sự chú ý của các bậc phụ huynh.
3. Lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội có phải là vấn đề tâm lý hay không?
Theo nhiều đánh giá thực tế, lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội có nhiều cấp độ khác nhau. Cụ thể:
- Cấp độ nhẹ: Tình trạng này có thể chỉ là những thói quen sinh hoạt hoặc tính cách của các bạn trẻ, các bạn ấy thích sống khép kín nhưng vẫn trao đổi, giao tiếp với mọi người xung quanh bình thường, vẫn có ước mơ và mục tiêu để phấn đấu.
- Cấp độ nặng: Những người ở cấp độ này thường ngắt toàn bộ kết nối với mọi người xung quanh, kể cả bạn bè, người thân. Họ không có nhu cầu ra ngoài và có thể coi là một vấn đề tâm lý, cần được hỗ trợ.
Có nhiều người thiếu thông tin cho rằng, lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội cũng tương tự trường hợp có tính cách hướng nội. Tuy nhiên, nhận định này hoàn toàn sai lầm bởi những người có tính cách hướng nội vẫn có những mối quan hệ nhưng mang tính chọn lọc. Đặc điểm dễ nhận thấy nhất ở người hướng nội là thích quan sát, thích nghiên cứu và tập trung làm việc, vẫn đi học, đi làm và tạo ra giá trị cho xã hội, vẫn có những sự giao tiếp nhất định.
Còn những bạn trẻ sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội thì cực đoan hơn nhiều. Họ có xu hướng ngắt kết nối với người thân và xã hội, chỉ giam mình trong phòng, trong nhà, không có nhu cầu giao tiếp hay ra ngoài học tập, làm việc Những người có lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội có xu hướng ở cấp độ nặng còn tự huỷ hoại bản thân bằng những suy nghĩ, hành động tiêu cực. Khi các bạn trẻ có xu hướng ngắt kết nối với xã hội từ 6 tháng trở nên thì có thể được coi là một vấn đề tâm lý.
4. Nguyên nhân hình thành nên lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội
Theo chuyên gia tâm lý trị liệu, Master Coach Trần Thị Kiều, có rất nhiều nguyên nhân khác nhau hình thành nên lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội, bao gồm cả nguyên nhân chủ quan và khách quan. Cụ thể:
- Tổn thương, cú sốc tâm lý trong quá khứ: Những người đã từng trải qua tai nạn, khủng hoảng trong công việc hay tình cảm, bố mẹ ly hôn, thay đổi môi trường sống, mất người thân trong cuộc đời của mình,… sẽ trở nên đau buồn. Sau khi trải qua cú sốc này, họ trở nên khép kín, không thể tự vượt qua được, không có động lực để giao tiếp với mọi người hay duy trì mối quan hệ.
- Những tổn thương thời thơ ấu: Những trường hợp bị lạm dụng tình dục hay chịu sự dạy dỗ khắc nghiệt, bạo lực từ gia đình thường phải chịu những tổn thương hằn sâu trong tâm trí. Họ cảm thấy bản thân không còn giá trị và những mối quan hệ xung quanh không còn chất lượng được nữa. Họ cảm thấy dù mình có nói chuyện hay gặp gỡ ai thì cũng không mang lại niềm vui cho người khác nên quyết định sống khép kín.
- Áp lực công việc nặng nề: Khi xã hội phát triển thì yêu cầu công việc cũng cao hơn và chúng ta phải vượt qua điều đó. Khi được giao nhiệm vụ, họ nhận biết rằng mình phải nỗ lực, phấn đấu nhiều hơn, khi hoàn thành nhiệm vụ phải đánh đổi thời gian, sở thích cá nhân mà kết quả nhận được không như ý muốn. Và đây chính là lý do tại sao họ thu mình lại, tự cảm thấy bản thân cô đơn, lạc lõng, quá sức và cảm thấy cuộc sống không còn ý nghĩa nữa dù mình có cố gắng nhiều như thế nào.
- Tâm hồn không có “sức đề kháng”: Những người có tâm hồn yếu đuối không đủ sức mạnh chống lại những khó khăn và biến cố trong cuộc sống. Vì không có khả năng để đối mặt với những vấn đề đó nên họ phải thu mình trong thế giới của riêng mình để đảm bảo cho sự an toàn của riêng mình, không muốn để người khác “quan sát” nỗi đau và khó khăn của riêng mình.
- Tác động của đại dịch Covid – 19: Đây là nguyên nhân khách quan của lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội. Thời gian giãn cách xã hội quá lâu khiến giới trẻ không được đi ra ngoài để giao tiếp xã hội, không được đi làm, không được gặp gỡ mọi người nên sợi dây kết nối xã hội “lỏng lẻo” hơn. Thay vào đó là tâm trạng buồn chán, sử dụng internet thường xuyên để chơi game, lướt mạng xã hội mỗi ngày,…
Như vậy có thể thấy rằng, do một hoặc nhiều yếu tố kể trên đã khiến các bạn trẻ có lối sống thu mình, khép kín, sợ giao tiếp xã hội. Cùng với sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin, họ đã xây dựng thói quen chỉ cần có điện thoại, chỉ cần mạng và giao tiếp một chiều mà không cần thông tin phản hồi.
5. Lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội tiềm ẩn những lệ lụy gì?
Giới trẻ có lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội tiềm ẩn nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Đầu tiên là cho chính bản thân:
- Rơi vào trạng thái mất niềm tin vào chính bản thân mình.
- Mất đi động lực sống và trở thành người không có giá trị, không còn thấy cuộc sống ý nghĩa.
- Các bạn còn rất trẻ nhưng lại không muốn đi học, đi làm, sống không có mục tiêu, không có lộ trình phấn đấu và chỉ nghĩ đến chuyện tiêu cực, nghĩ đến cái chết.
- Một số trường hợp nặng hơn còn có những hành vi gây hại cho chính bản thân mình.
Lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội tiềm ẩn nhiều mối nguy hại cho bản thân, gia đình và xã hội
Bên cạnh đó, lối sống này cũng gây nhiều ảnh hưởng đến gia đình và người thân. Cụ thể:
- Ảnh hưởng đến gia đình: Gia đình không nhận được tình yêu thương, sự quan tâm của những bạn trẻ sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội. Đặc biệt là cha mẹ, họ cảm thấy đau khổ, bất lực khi con mình có lối sống này mà bản thân không biết nên làm như thế nào để hỗ trợ.
- Ảnh hưởng đến xã hội và đất nước: Việc các bạn trẻ không đi học, không đi làm, không tạo ra được những giá trị thì xã hội không phát triển được. Các bạn sống không có mục tiêu, không có hoài bão cũng khiến nền kinh tế trì trệ, thậm chí còn tạo ra gánh nặng cho xã hội.
6. Giải pháp để các bạn trẻ tự nhìn nhận vấn đề của mình, vượt qua nỗi sợ của bản thân
Với những tình trạng mà các bạn trẻ gặp vấn đề tâm lý, sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội, trước hết các bạn phải nhận ra được vấn đề của mình, nhận ra là mình đang gặp khó khăn, trở ngại. Và chính các bạn ấy phải là người đầu tiên, mạnh mẽ nhất để giúp mình vượt qua khó khăn bằng cách ra quyết định mong muốn thoát khỏi tình trạng đó.
Một số thói quen tích cực tương hỗ:
- Thay vì chỉ ở trong phòng lên mạng,… thì tập thể dục nhiều hơn.
- Cố gắng thay đổi trạng thái cơ thể để thay đổi trạng thái cảm xúc.
- Đặt mục tiêu để cố gắng mỗi ngày, trở thành phiên bản tốt hơn của mình.
- Chia sẻ với người thân trong gia đình những khó khăn mà mình gặp phải.
Về phía gia đình, người thân cũng cần bình tĩnh, có nhận thức đúng, cần có thời gian quan sát, yêu thương, quan tâm và yêu thương đúng cách. Đây là phương pháp khoa học giúp gia tăng sự kết nối giữa những thành viên trong gia đình với nhau, để các bạn được sự an toàn, thoải mái chia sẻ, bộc lộ những tâm tư, tình cảm và khó khăn của mình.
Theo chia sẻ của chuyên gia tâm lý trị liệu, Master Coach Trần Thị Kiều:
Để những bạn có lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội có thể tự vượt qua được nỗi sợ của mình là điều không hề dễ dàng. Thực tế, đôi khi các bạn không muốn mình phải ở trong tình trạng này nhưng vì một số yếu tố nào đó, một nguyên nhân nào đó từ chính bản thân các bạn hoặc các yếu tố khách quan mà các bạn không thể tự mình thoát ra được. Nếu tự thoát ra được bằng hướng dẫn thì vô cùng tuyệt vời.
Đặc biệt, có nhiều bậc phụ huynh yêu thương con, quan tâm đến con nhưng vô hình trung không đúng cách, tạo ra áp lực và điều này đã khiến trẻ sống khép kín, ngại giao tiếp xã hội. Khi các bạn cảm thấy không an toàn ở môi trường đó vì bị đánh giá, bị phán xét, các bạn không được ghi nhận hay công nhận.
Vậy thì cha mẹ, người thân phải làm như thế nào? Các bậc phụ huynh hãy yêu thương, quan tâm, ghi nhận, động viên, cổ vũ, cho các bạn cảm thấy an toàn, cho các bạn thấy mình có đủ khả năng để làm được những điều có ích. Nếu không kết nối được với mọi người xung quanh, chúng ta cần đặt ra câu hỏi: “Tại sao con không kết nối với cha mẹ, người thân trong gia đình?”.
Gia đình cần áp dụng các giải pháp để “đưa” những người có lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội ra “vùng an toàn”. Nếu đã áp dụng nhiều cách mà không có hiệu quả, chúng ra sẽ cần sự giúp đỡ từ bên ngoài, cần sự hỗ trợ từ những người có chuyên môn cao.
Các chuyên gia tâm lý trị liệu với kiến thức và kinh nghiệm sẽ tìm ra nguyên nhân gốc rễ và đưa ra giải pháp để giúp các bạn trẻ vượt qua được vấn đề của mình, giúp họ có bản lĩnh vượt qua khó khăn trong tương lai.
7. Thông điệp gửi đến các bậc phụ huynh và các bạn trẻ
Chuyên gia tâm lý trị liệu Trần Thị Kiều, một người mẹ đang có con ở độ tuổi mầm non chia sẻ:
Để đồng hành cùng con, mình là người chủ động chia sẻ với con, coi con là một người bạn. Chỉ khi như vậy thì con mới cảm thấy an toàn, chủ động chia sẻ với cha mẹ. Cá nhân là người nuôi dạy con, mình phải là người làm gương trước. Và theo quan điểm của mình, nuôi con, đồng hành với con là một quá trình “gieo trồng” mà cha mẹ cần phải kiên trì và nhẫn nại, xây dựng văn hoá kết nối gia đình chứ không phải muốn là có ngay được.
Tất nhiên, không phải ai sinh ra và lớn lên cũng có một gia đình hoàn hảo có đầy đủ cả cha lẫn mẹ hay cuộc đời phẳng lặng không có bất kỳ biến cố nào. Ai trong chúng ta cũng sẽ phải đối mặt với những mất mát, tổn thương. Hoặc cũng có những trường hợp thiệt thòi hơn, thiếu đi sự dìu dắt, đồng hành của cha mẹ, trong khi xã hội đang ngày càng phát triển, đòi hỏi yêu cầu cao về sự giao tiếp.
“Nếu bản thân không biết nên làm thế nào để giao tiếp tốt thì hãy nhớ một điều rằng, chúng ta là duy nhất, là đặc biệt trên cuộc đời này. Vì vậy, sống như thế nào không quan trọng bằng việc sống một cuộc đời hạnh phúc, vui vẻ, an yên. Và để có một cuộc sống hạnh phúc, vui vẻ thì chúng ta cần có tư duy là chúng ta cần khắc phục nhược điểm của bản thân và thay đổi tốt hơn. Chúng ta không cần phải nỗ lực để giao tiếp tốt như một ai đó mà thay vào đó hãy tập trung vào chính bản thân mình. Chúng ta không cần giỏi như người khác mà hãy cố gắng để trở thành phiên bản tốt hơn của bản thân ngày hôm qua. Thay vì chỉ tập trung vào internet, bạn có thể xây dựng những thói quen tích cực, tương hỗ như đọc sách, xem những video truyền độc lực tích cực, đi bộ nhiều hơn,…” chuyên gia Trần Thị Kiều chia sẻ.
Menis Yousry – Tiến sĩ tâm lý học, Nhà trị liệu tâm lý chuyên về lĩnh vực gia đình và hệ thống phức hợp trải nghiệm – hành vi, đã từng nói rằng:
“Tất cả những đau khổ của chúng ta đều đến từ việc chúng ta không có khả năng để cuộc sống trôi theo dòng chảy tự nhiên của nó”.
Chuyên gia Trần Thị Kiều cũng có đôi lời nhắn nhủ đến các bạn trẻ:
Cuộc sống có lúc buồn, lúc vui, trời có lúc nắng và có những lúc mưa. Có những lúc cảm xúc của chúng ta tệ đi, không muốn gặp gỡ ai. Nhưng theo quy luật của sự tự nhiên, chúng ta không thể tồn tại độc lập mà vẫn cần những sự giao tiếp ra bên ngoài. Và khi chúng ta thuận theo quy luật tự nhiên của cuộc sống, xã hội, hoà hợp với nhu cầu tự nhiên của con người thì chúng ta sẽ có một cuộc sống bình an, hạnh phúc.
Lối sống khép kín, sợ giao tiếp xã hội chỉ là những biểu hiện bề mặt, sâu xa còn nhiều nguyên nhân và những bạn trẻ này rất cần đến sự chung tay giúp đỡ, đồng hành của gia đình, bạn bè và xã hội. Hy vọng những chia sẻ của chuyên gia tâm lý trị liệu, Master Coach Trần Thị Kiều sẽ giúp ích cho bạn đọc!
Có thể bạn quan tâm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!