Tìm Hiểu Hội Chứng Mê Sảng Ký Sinh Trùng (Ekbom Syndrome)
Người mắc hội chứng mê sảng ký sinh trùng (Ekbom Syndrome) luôn chắc chắn rằng mình đang mắc bệnh nhiễm trùng nào đó, hoặc có côn trùng đang di chuyển dưới da của họ và không ngừng tìm mọi cách để chứng minh điều này. Đây là một dạng rối loạn tâm thần không quá phổ biến tuy nhiên có thể tác động nghiêm trọng đến đời sống của người bệnh nếu không điều trị kịp thời.
Hội chứng mê sảng ký sinh trùng là gì?
Hội chứng mê sảng ký sinh trùng có tên gọi quốc tế là Ekbom Syndrome – một dạng rối loạn tâm thần hiếm gặp nhưng có thể gây tác động lớn sức khỏe người bệnh. Đặc trưng của hội chứng này là người bệnh liên tục khẳng định đang có côn trùng ( kiến, sâu bọ, giun..) di chuyển dưới da họ hoặc cho rằng bản thân đang mắc một bệnh nhiễm trùng nào đó, chẳng hạn nhiễm ký sinh trùng, tuy nhiên thực tế hoàn toàn không có.
Người mắc Ekbom Syndrome sẽ không ngừng khẳng định lập luận, thậm chí là tìm kiếm các bằng chứng để khẳng định suy nghĩ của bản thân là chính xác. Không có bất cứ lời nói có thể thuyết phục họ chấp nhận rằng niềm tin của mình là phi lý, kể cả những chẩn đoán từ bác sĩ chuyên môn. Những ảo giác về xúc giác cũng xuất hiện khiến người bệnh càng có niềm tin rằng suy nghĩ của mình là chính xác.
Các triệu chứng của hội chứng mê sảng ký sinh trùng bao gồm cả những hoang tưởng, ảo giác phi lý với mức độ ngày càng nghiêm trọng hơn, xâm chiếm toàn bộ suy nghĩ, nhận thức bình thường của người bệnh. Cuộc sống, công việc hay các mối quan hệ của bệnh nhân đảo lộn hoàn toàn chỉ bởi nhu cầu tìm kiếm bệnh, chứng minh bản thân mắc ký sinh trùng của họ,
Một số thuật ngữ khác cũng được dùng phổ biến cho hội chứng này như Delusional infestation – hoang tưởng côn trùng; mê sảng dermatozoic; formication – hội chứng cảm giác kiến bò; psychogenic parasitosis – chứng tâm thần ký sinh; delusory parasitosis – ảo giác ký sinh trùng; dermatophobia – sợ bệnh ngoài da; mê sảng dermatozoic hay Mê sảng của sự phá hoại. Tuy nhiên trong các tài liệu quốc tế vẫn dùng chung thuật ngữ Ekbom Syndrome – hội chứng mê sảng ký sinh trùng.
Nhà thần kinh học Karl-Axel Ekbom là người đã phát hiện và công bố các vấn đề của Ekbom Syndrome đầu tiên nên tên của ông sau đó cũng được dùng cho hội chứng này. Một vài thống kê cho thấy tỷ lệ mắc hội chứng Ekbom ở nữ giới thấp hơn nam giới, đa phần là những người ngoài độ tuổi 50. Các yếu tố xoay quanh hội chứng khá phức tạp nên vẫn đang tiếp tục được nghiên cứu.
Biểu hiện hội chứng mê sảng ký sinh trùng
Các biểu hiện của hội chứng mê sảng ký sinh trùng có thể nhận biết rõ ràng bởi người bệnh luôn không ngừng thể hiện và tìm cách khẳng định niềm tin phi lý của mình với tất cả mọi người. Các nhà khoa học cũng khẳng định niềm tin ảo tưởng là triệu chứng điển hình nhất, nổi bật nhất của rối loạn tâm thần này và rất khó để có thể thay đổi niềm tin của họ, kể cả những người có chuyên môn.
Một số đặc trưng điển hình của hội chứng mê sảng ký sinh trùng bao gồm
- Luôn có niềm tin vững chắc về việc bản thân đang mắc các mầm bệnh nguy hiểm, chẳng hạn như ký sinh trùng hoặc đang có sự di chuyển dưới da được gây ra bởi các loại côn trùng nào đó, chẳng hạn giun, nhện, sâu bọ, gián.. Tất nhiên không có bất cứ bằng chứng khách quan nào khẳng định niềm tin của họ là đúng đắn, tất cả đều là những hoang tưởng, ảo tưởng phi lý
- Có thể xuất hiện các cảm giác ngứa ngáy, tê ran, khó chịu trên da – điều này càng làm họ tin rằng suy luận của bản thân là chính xác. Các cảm giác này hoàn toàn là cảm nhận thật sự của người bệnh nhưng được hình thành do những suy nghĩ ám ảnh, hoang tưởng chứ không phải do những tổn thương trên da hay bên trong cơ thể
- Người mắc chứng Ekbom Syndrome luôn không ngừng tìm kiếm các bằng chứng để chứng minh suy nghĩ của mình. Chẳng hạn nếu họ tìm thấy xác các loại côn trùng hộ sẽ nhanh chóng thu thập lại bởi cho rằng nó xuất phát từ bên trong cơ thể mình và đưa đến cho các chuyên gia xét nghiệm
- Trên da của người mắc hội chứng mê sảng ký sinh trùng cũng có thể xuất hiện những vết xước, vết bầm tím, vết thương ngoài da, thậm chí là nhiễm trùng da. Tuy nhiên các tổn thương này không hình thành do côn trùng hay ký sinh trùng mà do chính người bệnh gây ra để loại bỏ những gì tồn tại bên trong cơ thể. Thậm chí một số người còn có thể sử dụng dao hay các vật nhọn để rạch da với hy vọng “lấy” được những côn trùng đang bò dưới da
- Không ngừng đến bệnh viện để thực hiện các kiểm tra, tuy nhiên nếu được chẩn đoán rằng không bị nhiễm bệnh, không có côn trùng dưới da thì họ sẽ không tin tưởng mà tiếp tục đi đến các cơ sở y tế khác
- Thu thập các mẫu vật về côn trùng mà họ tìm thấy và đưa đến các trung tâm xét nghiệm. Trong y khoa, hành vi này được gọi là “dấu hiệu bao diêm”, “dấu hiệu túi zip” bởi người bệnh thường đặt mẫu vật vào các hộp nhỏ hay túi zip để đưa đến nơi xét nghiệm
- Bên các các triệu chứng hoang tưởng, ảo giác thì hội chứng hoang tưởng ký sinh trùng cũng kèm theo các vấn đề về tinh thần, chẳng hạn như mất ngủ, lo âu, ăn uống không ngon, bỏ bê các thói quen sinh hoạt hằng ngày, căng thẳng, dễ kích động…
- Có xu hướng lạm dụng bia rượu, thuốc lá, chất kích thích để giải tỏa cảm xúc, căng thẳng
- Một số người mắc Ekbom Syndrome có thể có xu hướng rửa tay lặp đi lặp lại, thậm chí là dùng hóa chất với hy vọng loại bỏ được côn trùng khiến da bị tổn thương nghiêm trọng
- Giảm thiểu các nhu cầu cá nhân hằng ngày chỉ để tìm kiếm bằng chứng chứng minh niềm tin phi lý của bản thân
Các biểu hiện của hoang tưởng ký sinh trùng đã kéo dài ít nhất 1 tháng hoặc lâu hơn, đồng thời cũng không thể chấp nhận người bệnh tin rằng mình mắc bệnh tâm thần. Các triệu chứng càng kéo dài, mức độ nghiêm trọng càng tăng lên, người bệnh có thể có các hành vi tự hại và gây nguy hiểm cho chính bản thân nên cần cực kỳ thận trọng.
Nguyên nhân hội chứng mê sảng ký sinh trùng
Các tài liệu cho thấy hầu hết bệnh nhân mắc hội chứng mê sảng ký sinh trùng đều từng nói rằng mình đã bị côn trùng cắn hoặc đi đến những khu vực có nhiều côn trùng, chẳng hạn như các khu rừng rậm rạp, bể bơi công cộng.. Đây chính là cơ sở đầu tiên, quan trọng để hình thành niềm tin rằng đang có côn trùng trú ngụ dưới da hay cơ thể đang mang vác mềm bệnh nhiễm trùng.
Nguyên nhân cụ thể gây Ekbom Syndrome vẫn đang là một đề tài được các nhà khoa học bàn tán và tiếp tục nhiều nghiên cứu để chứng minh. Tuy nhiên các nhà khoa học đã chỉ ra một số yếu tố có liên quan đến hội chứng này, bao gồm
- Tuổi tác và giới tính: thống kê cho thấy tỷ lệ mắc hội chứng mê sảng ký sinh trùng đa phần là giới và có độ tuổi trung bình là 57. Do đó các yếu tố về tuổi tác và giới tính, chẳng hạn phụ nữ trong độ tuổi tiền mãn kinh được cho là có liên quan mật thiết với hội chứng này.
- Sự thay đổi bất thường của dopamine: một số nghiên cứu cho rằng mức dopamine ngoại bào tăng lên bất thường trong khi khả năng vận chuyển dopamine của thể vân bị giảm xuống góp phần làm hình thành những niềm tin phi lý trong não bộ và gây ra những ảo giác sai lệch. Lượng Dopamine thay đổi có thể ảnh hưởng từ trạng thái căng thẳng, stress, mệt mỏi kéo dài.
- Rối loạn chức năng não bộ: cụ thể là hoạt động bất thường của vòng vân – đồi thị – vỏ đại não chính là nguyên nhân làm hình thành nhận thức sai lệch trong thị giác và xúc giác.
- Yếu tố di truyền: nếu trong gia đình có người mắc Ekbom Syndrome hoặc các dạng rối loạn tâm thần khác cũng có nguy cơ mắc bệnh cao
- Di chứng từ bệnh lý: hội chứng mê sảng ký sinh trùng hoàn toàn có thể xuất hiện sau những rối loạn tâm thần nguyên phát, chẳng hạn tâm thần phân liệt, hội chứng cai rượu, bệnh Parkinson, bệnh Huntington hay những người bị chấn thương sọ não nặng.
- Sử dụng chất kích thích: người nghiện bia rượu, ma túy hay các chất kích thích khác cũng có nguy cơ cao mắc Ekbom Syndrome. Trong các chất kích thích có chứa cocaine, amphetamine làm nảy sinh các ảo giác, tuy nhiên các biểu hiện chỉ xuất hiện theo từng giai đoạn và thuyên giảm dần nếu họ không sử dụng các chất này. Tình trạng này còn được gọi là “bọ cocaine”.
- Ekbom Syndrome nguyên phát: không xác định được cụ thể các nguyên nhân gây bệnh nhưng có xu hướng xuất hiện âm thầm trong nhiều năm rồi mới bùng phát đột ngột nghiêm trọng. Rối loạn ám ảnh cưỡng chế cũng được cho là có liên quan đến dạng này do có thể kèm theo các đặc điểm như liên tục rửa tay vì sạch sẽ quá mức
- Một số nguyên nhân khác: hội chứng mê sảng ký sinh trùng cũng được cho là có liên quan đến sự thiếu hụt vitamin B12, thiếu máu, người mắc bệnh tuyến giáp, giang mai, tiểu đường…
Một số rối loạn tâm thần khác được đánh giá có liên quan trực tiếp đến hội chứng mê sảng ký sinh trùng như rối loạn lo âu, trầm cảm kéo dài, chứng kleptoparaitosis mê sảng hay chứng Morgellons. Tuy nhiên người bệnh cũng có thể đột ngột mắc bệnh mà không liên quan đến bất cứ yếu tố nào phía trên, những trường hợp này sẽ khó điều trị hơn rất nhiều.
Hội chứng mê sảng ký sinh trùng có nguy hiểm không?
Những hoang tưởng, ảo tưởng, ảo giác trong Ekbom Syndrome có thể gây ra rất nhiều hệ lụy nghiêm trọng đến người bệnh. Các nhu cầu cá nhân như ăn uống, làm việc, nghỉ ngơi, vui chơi, thư giãn của họ đều bị bỏ qua để tạo trung cho mục đích chính là tìm kiếm côn trùng, ký sinh trùng trên cơ thể. Tuy nhiên hầu như không có bất cứ chẩn đoán hay lời khuyên từ bác sĩ nào làm họ hài lòng.
Một số bệnh nhân còn sẵn sàng dùng dao hay các vật nhọn để rạch da, “đào bới” và tìm kiếm những “kẻ thù” đang ngọ nguậy dưới da khiến họ muốn phát điên. Chính các hành vi này đã khiến làn da họ thực sự bị tổn thương, thậm chí là nhiễm trùng nặng nề và điều này càng khiến họ tin tưởng rằng chính lũ sâu bọ đáng ghét đã làm họ đau đớn đến như thế.
Hội chứng mê sảng ký sinh trùng tiêu tốn rất nhiều thời gian và tiền bạc của người bệnh vào việc thăm khám bác sĩ. Người bệnh cũng gặp vấn đề trong các mối quan hệ hay công việc, bỏ bê mọi thứ xung quanh để chạy theo niềm tin phi lý của chính mình. Một số khác có xu hướng sa vào bia rượu hay các chất kích thích và trở nên dễ kích động hơn, thậm chí gây ra các hành vi gây hại cho chính mình.
Một số người bệnh cũng có xu hướng cô lập bản thân với xã hội và dẫn tới nguy cơ mắc trầm cảm hay một số dạng rối loạn tâm thần nghiêm trọng khác. Tình trạng này càng kéo dài, niềm tin càng được người bệnh khẳng định chắc chắn hơn và nếu không được hỗ trợ hoàn toàn có thể dẫn tới hành vi tự sát.
Chẩn đoán hội chứng mê sảng ký sinh trùng
Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn tâm thần (DSM-5) xếp Ekbom Syndrome thuộc dạng phụ của rối loạn dạng phụ của rối loạn dạng cơ thể. Tuy nhiên các triệu chứng của nó đôi khi cũng có thể gây nhầm lẫn với một số bệnh lý khác nên cần thực hiện đầy đủ các chẩn đoán y tế và tâm thần để đưa ra chẩn đoán chính xác nhất.
Một số xét nghiệm kiểm tra được sử dụng trong chẩn đoán hội chứng mê sảng ký sinh trùng như
- Xét nghiệm máu
- Xét nghiệm định lượng protein C phản ứng trong máu.
- Lấy mẫu vật (da) thực hiện sinh thiết và và phân tích để xác định không có dấu hiệu của côn trùng tấn công
- Xét nghiệm bảng chuyển hóa toàn điện (CMP) chẳng hạn chỉ số men gan, các chất điện giải, chức năng thận..
- Xét nghiệm nước tiểu
- Kiểm tra các chỉ số hormone, nội tiết tố
- Các xét nghiệm não bộ hay hệ thần kinh khác
- Xét nghiệm vitamin
Người bệnh nên tìm đến các bệnh viện lớn có chuyên khoa về da liễu, thần kinh để đảm bảo thực hiện đầy đủ các xét nghiệm phù hợp, chính xác, sớm chẩn đoán đúng bệnh và có hướng điều trị nhanh chóng nhất.
Hướng điều trị hội chứng mê sảng ký sinh trùng
Theo các chuyên gia, thời gian kéo dài trung bình của hội chứng mê sảng ký sinh trùng là khoảng 3 năm. Việc dùng thuốc kết hợp với tâm lý trị liệu sẽ làm thuyên giảm dần các triệu chứng hoang tưởng để người bệnh dần điều chỉnh lại suy nghĩ, ý thức một cách đúng đắn. Tuy nhiên các chuyên gia và bác sĩ vẫn gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình thuyết phục người bệnh rằng họ mắc bệnh tâm lý – tâm thần và chấp nhận điều trị.
Điều trị bằng thuốc
Bác sĩ da liễu được khuyến khích nên tham gia vào quá trình đưa ra lời khuyên và chỉ định điều trị cho người bệnh để tạo sự tin tưởng đầu tiên. Một số không chấp nhận mình mắc bệnh tâm thần nên sự có mặt từ bác sĩ da liễu sẽ khiến họ bình tĩnh và dễ chấp nhận điều trị hơn.
Các nhóm thuốc loạn thần như Pimozide, risperidone, Aripiprazole và ziprasidone được chỉ định phổ biến trong điều trị hội chứng mê sảng ký sinh trùng nhằm loại bỏ hoang tưởng, ảo giác phi lý. Các nhóm thuốc chồng trầm cảm đôi khi cũng được chỉ định, tùy theo triệu chứng của bệnh nhân để ổn định tinh thần, hạn chế các hành vi tiêu cực trong lúc bốc đồng.
Tuy nhiên hiệu quả từ các nhóm thuốc này trên Ekbom Syndrome vẫn đang tiếp tục được nghiên cứu, chưa được khẳng định hoàn toàn. Việc dùng thuốc hoàn toàn do bác sĩ chuyên môn chỉ định, thường bắt đầu với liều thấp, sau đó giảm dần để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.
Trị liệu tâm lý
Liệu pháp nhận thức hành vi CBT được đánh giá mang đến nhiều tác động tốt nhất trong Ekbom Syndrome. Mục tiêu của liệu pháp này là giúp người bệnh tự ý thức được tư duy của bản thân là đúng đắn hay sai lầm, từ đó dần loại bỏ niềm tin phi lý này. CBT cũng trấn an bệnh nhân tin rằng họ không bị côn trùng, ký sinh trùng tấn công, từ đó cảm thấy tâm lý thoải mái, thư giãn, dễ chịu hơn.
Nhà trị liệu cần thiết lập được niềm tin của bệnh nhân với chuyên gia, từ đó dần thay thế những nhận thức sai lầm của họ. Các biện pháp thư giãn cũng được hướng dẫn để người mắc hội chứng mê sảng ký sinh trùng học cách ứng phó với căng thẳng, xoa dịu cảm xúc, sự lo lắng ở cả hiện tại và tương lai. Dù vậy đôi lúc bệnh nhân cũng không hề tin tưởng các chuyên gia trị liệu nên cần đến sự hỗ trợ thuốc, đặc biệt là bác sĩ da liễu.
Chăm sóc và phục hồi tại nhà
Để vượt qua hội chứng mê sảng ký sinh trùng cần có sự quyết tâm cực kỳ lớn ở bản thân người bệnh, đặc biệt trong thời gian đầu. Một lối sống lành mạnh, khoa học có thể giúp ích cho người bệnh trong giai đoạn khó khăn này. Gia đình cũng nên đồng hành hỗ trợ người bệnh để tiếp thêm sức mạnh, thay đổi tư duy đúng đắn và hòa nhập trở lại với cuộc sống hằng ngày.
Một số biện pháp có thể giúp ích cho những người mắc hội chứng mê sảng ký sinh trùng như
- Giữ cơ thể luôn sạch sẽ để không có cảm giác ngứa ngáy, khó chịu đồng thời vệ sinh nhà cửa thường xuyên, hạn chế những nơi ẩm mốc, đồ đạc quá nhiều làm các loại côn trùng có nơi trú ngụ. Không có sự xuất hiện của côn trùng hay cảm giác khó chịu trên da cũng làm giảm các nghi vấn của người bệnh xuất hiện.
- Duy trì trạng thái tích cực trong tâm trí, hạn chế căng thẳng, mệt mỏi, tiêu cực sẽ dễ làm kích hoạt các cảm xúc lo âu, nghi ngờ của người bệnh hơn
- Thiền hay yoga có thể giúp ích cho người mắc hội chứng mê sảng ký sinh trùng trong quá trình cân bằng tâm trí, điều chỉnh tư duy phù hợp, cải thiện chất lượng đời sống hằng ngày
- Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng, tăng cường các nhóm thực phẩm giàu sắt, vitamin B12 cũng được đánh giá sẽ mang đến nhiều cải thiện hữu ích cho Ekbom Syndrome.
- Nếu cảm thấy ngứa ngáy, tê rát trên da, hãy cố gắng làm xao nhãng tâm trí bằng việc vận động, cầm nắm một thứ gì đó để tránh làm tổn thương da
- Duy trì lối sống lành mạnh, tăng cường dinh dưỡng mỗi ngày, đảm bảo ngủ đủ 7- 8 tiếng, vận động thường xuyên cũng giúp mang lại những giá trị tuyệt vời cho cả thể chất lẫn tinh thần
Tỷ lệ mắc hội chứng mê sảng ký sinh trùng không quá cao nên không phải cơ sở y tế nào cũng có đủ chuyên môn để thăm khám, chẩn đoán và điều trị hội chứng này. Hiện tại cũng chưa có phương pháp để phòng tránh hoàn toàn Ekbom Syndrome, tuy nhiên một lối sống khoa học và chăm sóc sức khỏe tinh thần tích cực hơn sẽ giúp hạn chế tối đa nguy cơ mắc hội chứng này.
Có thể bạn quan tâm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!