Thang đánh giá trầm cảm Hamilton (Bảng câu hỏi chi tiết)

Thang đánh giá trầm cảm Hamilton (HAM-D) là công cụ được các chuyên gia tâm thần học trên thế giới sử dụng để đo lường mức độ nghiêm trọng của trầm cảm thông qua những biểu hiện cảm xúc, hành vi và thể chất. Đây là một thang đo chuẩn hóa, giúp bác sĩ nhận định khách quan hơn về tình trạng bệnh và theo dõi hiệu quả điều trị theo thời gian.

Nguồn gốc và ý nghĩa của thang đánh giá trầm cảm Hamilton (HAM-D)

Thang đánh giá trầm cảm Hamilton (Hamilton Depression Rating Scale – HAM-D) được xây dựng bởi bác sĩ tâm thần học người Anh Max Hamilton vào năm 1959, với mục tiêu đánh giá mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng trầm cảm ở bệnh nhân. Đây không phải là công cụ chẩn đoán, mà là thang đo giúp định lượng cảm xúc và hành vi của người bệnh nhằm hỗ trợ bác sĩ trong quá trình điều trị và theo dõi tiến triển.

Qua nhiều năm, thang đo này đã được chuẩn hóa và cải tiến để phù hợp với thực hành y khoa hiện đại, hiện có nhiều phiên bản khác nhau (17, 21 và 24 mục).

Ngày nay, thang HAM-D được xem là một trong những thang đánh giá trầm cảm phổ biến và có độ tin cậy cao nhất trên thế giới, được sử dụng trong cả nghiên cứu khoa học lẫn thực hành lâm sàng. Nó giúp phân biệt rõ giữa các mức độ trầm cảm nhẹ đến nặng, đồng thời phản ánh hiệu quả của các biện pháp can thiệp như dùng thuốc hoặc trị liệu tâm lý.

So với các thang đo khác như Beck Depression Inventory (BDI) hay PHQ-9, thang đánh giá trầm cảm HAM-D có ưu điểm nổi bật ở chỗ tập trung nhiều vào các biểu hiện thực thể và hành vi – những yếu tố thường bị bỏ qua trong các bảng câu hỏi tự đánh giá. Chính vì vậy, HAM-D được xem là chuẩn vàng trong đánh giá trầm cảm lâm sàng, đặc biệt khi được thực hiện bởi người có chuyên môn về sức khỏe tâm thần.

Cấu trúc của thang đánh giá trầm cảm Hamilton

Thang đánh giá trầm cảm Hamilton có nhiều phiên bản khác nhau, nhưng phổ biến nhất là phiên bản 17 mục (HAM-D17) – được xem là tiêu chuẩn lâm sàng trong hầu hết các nghiên cứu và cơ sở y tế. Một số phiên bản mở rộng gồm 21 hoặc 24 mục, giúp đánh giá thêm các khía cạnh như triệu chứng nhận thức hoặc thay đổi hành vi.

Mỗi mục trong thang HAM-D tập trung vào một nhóm biểu hiện cụ thể của trầm cảm, bao gồm:

• Triệu chứng cảm xúc: Buồn bã, mất hứng thú, cảm giác tội lỗi, bi quan, tự ti.
• Triệu chứng thể chất: Mệt mỏi, mất ngủ, chán ăn, sụt cân, rối loạn giấc ngủ.
• Triệu chứng nhận thức – hành vi: Khó tập trung, chậm chạp, giảm khả năng giao tiếp, ý nghĩ tự sát.

Mỗi biểu hiện được đánh giá theo thang điểm từ 0 đến 4, trong đó:

• 0 điểm: Không có triệu chứng
• 1–2 điểm: Mức độ nhẹ hoặc thỉnh thoảng xuất hiện
• 3 điểm: Biểu hiện rõ ràng, ảnh hưởng đến sinh hoạt
• 4 điểm: Triệu chứng nặng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng và chất lượng sống

Tổng điểm cuối cùng phản ánh mức độ trầm cảm tổng thể. Thang điểm này không chỉ giúp bác sĩ xác định mức độ bệnh mà còn dùng để theo dõi sự thay đổi của triệu chứng sau điều trị.

Ngoài ra, việc đánh giá bằng HAM-D thường được thực hiện thông qua phỏng vấn trực tiếp, thay vì tự điền bảng câu hỏi. Người đánh giá – thường là bác sĩ tâm thần hoặc chuyên viên tâm lý lâm sàng – sẽ dựa trên câu trả lời và quan sát thực tế của bệnh nhân để cho điểm, đảm bảo kết quả khách quan và chính xác nhất.

Bảng câu hỏi chi tiết trong thang đánh giá trầm cảm Hamilton

Thang HAM-D gồm 17 câu hỏi chính, đánh giá mức độ trầm cảm dựa trên cảm xúc, thể chất và hành vi của người bệnh. Mỗi câu được cho điểm từ 0 đến 4, phản ánh mức độ xuất hiện và ảnh hưởng của triệu chứng.

1. Bạn có thường xuyên cảm thấy buồn bã, chán nản, hoặc mất hứng thú với các hoạt động từng yêu thích không?

• 0 – Không cảm thấy buồn;
• 1–2 – Thỉnh thoảng có tâm trạng u sầu;
• 3 – Buồn thường xuyên, khó vui trở lại;
• 4 – Cảm giác tuyệt vọng, không còn niềm vui sống.

2. Bạn có hay tự trách mình, cảm thấy mình vô dụng hoặc có lỗi mà không có lý do rõ ràng không?

• 0 – Không thấy tội lỗi;
• 1–2 – Đôi lúc tự trách bản thân;
• 3 – Luôn cảm thấy mình sai hoặc đáng bị trừng phạt;
• 4 – Cảm giác tội lỗi ám ảnh, khó kiểm soát.

3. Bạn có từng nghĩ đến việc chết đi, mong muốn biến mất hoặc có ý định làm hại bản thân không?

• 0 – Không có ý nghĩ tiêu cực;
• 1–2 – Thỉnh thoảng nghĩ đến cái chết;
• 3 – Có ý định rõ ràng;
• 4 – Đã từng lập kế hoạch hoặc hành động cụ thể.

4. Bạn có khó đi vào giấc ngủ, trằn trọc lâu trước khi ngủ không?

• 0 – Ngủ bình thường;
• 1–2 – Đôi khi khó ngủ;
• 3 – Khó ngủ hầu như mỗi đêm;
• 4 – Mất ngủ kéo dài, gần như không thể ngủ.

5. Bạn có hay tỉnh giấc giữa đêm và khó ngủ lại không?

• 0 – Giấc ngủ liền mạch;
• 1–2 – Thỉnh thoảng tỉnh giấc;
• 3 – Thường xuyên tỉnh giữa đêm;
• 4 – Mất ngủ triền miên, thức dậy nhiều lần.

6. Bạn có hay tỉnh dậy sớm hơn bình thường và không thể ngủ thêm dù còn mệt không?

• 0 – Ngủ đủ giấc;
• 1–2 – Thỉnh thoảng thức sớm;
• 3 – Thức sớm mỗi ngày, khó ngủ lại;
• 4 – Thức dậy rất sớm, cảm giác kiệt sức.

7. Bạn có thấy bản thân nói năng, di chuyển hoặc phản ứng chậm hơn bình thường không?

• 0 – Bình thường;
• 1–2 – Có lúc chậm lại;
• 3 – Rõ rệt chậm chạp trong sinh hoạt;
• 4 – Gần như mất động lực, rất khó cử động hay nói chuyện.

8. Bạn có hay đi lại liên tục, cử động tay chân không yên hoặc cảm thấy khó chịu trong người không?

• 0 – Bình tĩnh, không bồn chồn;
• 1–2 – Có lúc lo lắng nhẹ;
• 3 – Bồn chồn thường xuyên, khó kiểm soát;
• 4 – Không thể ngồi yên, căng thẳng kéo dài.

9. Bạn có cảm thấy sợ hãi, hồi hộp, hoặc lo lắng quá mức mà không rõ nguyên nhân không?

• 0 – Không lo lắng;
• 1–2 – Thỉnh thoảng lo âu nhẹ;
• 3 – Căng thẳng, lo nghĩ thường xuyên;
• 4 – Lo sợ cực độ, ảnh hưởng sinh hoạt.

10. Cơ thể bạn có xuất hiện run, tim đập nhanh, đau đầu hoặc cảm giác căng thẳng không rõ lý do không?

• 0 – Không có triệu chứng;
• 1–2 – Thỉnh thoảng cảm thấy mệt hoặc run nhẹ;
• 3 – Có dấu hiệu lo âu cơ thể rõ rệt;
• 4 – Biểu hiện kéo dài, ảnh hưởng sinh hoạt hàng ngày.

11. Bạn có bị chán ăn, buồn nôn, sụt cân hoặc rối loạn tiêu hóa không do bệnh lý thể chất không?

• 0 – Ăn uống bình thường;
• 1–2 – Thỉnh thoảng chán ăn;
• 3 – Ăn ít, sụt cân nhẹ;
• 4 – Mất cảm giác ngon miệng, sụt cân đáng kể.

12. Bạn có thường xuyên thấy kiệt sức, mệt mỏi dù không làm việc nặng không?

• 0 – Có năng lượng tốt;
• 1–2 – Mệt mỏi nhẹ;
• 3 – Cảm giác yếu sức, giảm hứng thú hoạt động;
• 4 – Mệt mỏi kéo dài, không đủ sức làm việc.

13. Bạn có cảm thấy ham muốn tình dục của mình giảm đáng kể so với trước không?

• 0 – Bình thường;
• 1–2 – Hứng thú giảm nhẹ;
• 3 – Giảm rõ rệt;
• 4 – Mất hoàn toàn ham muốn.

14. Bạn có thấy buổi sáng tâm trạng tệ hơn và cải thiện dần vào chiều tối không?

• 0 – Ổn định suốt ngày;
• 1–2 – Có thay đổi nhẹ;
• 3 – Rõ rệt buổi sáng nặng nề hơn;
• 4 – Cảm xúc chán nản nghiêm trọng vào buổi sáng.

15. Bạn có cảm thấy mình thất bại, vô dụng hoặc không còn khả năng như trước đây không?

• 0 – Tự tin bình thường;
• 1–2 – Đôi khi tự ti;
• 3 – Thường xuyên cảm thấy kém cỏi;
• 4 – Cảm giác vô giá trị kéo dài.

16. Bạn có khó tập trung, dễ quên hoặc làm việc kém hiệu quả hơn trước không?

• 0 – Bình thường;
• 1–2 – Đôi lúc mất tập trung;
• 3 – Giảm rõ khả năng tập trung;
• 4 – Không thể duy trì sự chú ý, ảnh hưởng nghiêm trọng.

17. Bạn có thấy đau nhức, mệt mỏi, hoặc cảm giác cơ thể yếu đi mà không do bệnh lý cụ thể không?

• 0 – Không có triệu chứng;
• 1–2 – Đôi khi mệt nhẹ;
• 3 – Mệt mỏi kéo dài, ảnh hưởng sinh hoạt;
• 4 – Thường xuyên kiệt sức, hạn chế hoạt động hàng ngày.

Đôi khi, chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm thần có thể bổ sung thêm một số câu hỏi phụ ngoài 17 mục chính của thang HAM-D. Những câu hỏi này giúp làm rõ thêm biểu hiện nhận thức, hành vi và cảm xúc của người bệnh, đồng thời hỗ trợ đánh giá toàn diện hơn mức độ ảnh hưởng của trầm cảm đến đời sống cá nhân. Chúng không bắt buộc trong thang chuẩn, nhưng được dùng linh hoạt khi cần thiết.

18. Bạn có cảm thấy khó đưa ra quyết định hoặc do dự khi cần lựa chọn điều gì đó không?

• 0 – Quyết định bình thường;
• 1–2 – Thỉnh thoảng do dự;
• 3 – Khó đưa ra quyết định, thường cần người khác giúp;
• 4 – Gần như không thể tự quyết định bất cứ việc gì.

19. Gần đây bạn có cảm thấy trí nhớ giảm sút hoặc hay quên hơn trước không?

• 0 – Trí nhớ bình thường;
• 1–2 – Đôi lúc quên nhẹ;
• 3 – Hay quên, ảnh hưởng công việc;
• 4 – Giảm rõ rệt khả năng ghi nhớ, khó tập trung.

20. Bạn có thường tự cô lập, hạn chế giao tiếp hoặc tránh tiếp xúc với người khác không?

• 0 – Giao tiếp bình thường;
• 1–2 – Thỉnh thoảng muốn ở một mình;
• 3 – Ít tương tác, ngại gặp người khác;
• 4 – Gần như cô lập hoàn toàn, tránh mọi mối quan hệ.

21. Cảm xúc của bạn có dễ thay đổi, dễ buồn hoặc dễ khóc hơn trước không?

• 0 – Cảm xúc ổn định;
• 1–2 – Đôi lúc nhạy cảm;
• 3 – Dễ xúc động, dễ rơi nước mắt;
• 4 – Khó kiểm soát cảm xúc, dễ bật khóc vô cớ.

22. Bạn có thấy cơ thể thay đổi như sụt cân, thay đổi khẩu vị hoặc rối loạn nội tiết không?

• 0 – Không thay đổi đáng kể;
• 1–2 – Có thay đổi nhẹ về cân nặng hoặc ăn uống;
• 3 – Giảm cân hoặc ăn uống kém rõ rệt;
• 4 – Thay đổi mạnh, ảnh hưởng sức khỏe toàn thân.

23. Bạn có cảm thấy mất hy vọng, cho rằng tương lai bế tắc hoặc không thể hồi phục được không?

• 0 – Lạc quan bình thường;
• 1–2 – Thỉnh thoảng bi quan;
• 3 – Thường xuyên nghĩ rằng không có lối thoát;
• 4 – Mất hoàn toàn niềm tin, cảm thấy vô vọng.

24. Bạn có nhận thấy giảm khả năng tập trung khi đọc, làm việc hoặc thực hiện các nhiệm vụ hằng ngày không?

• 0 – Tập trung tốt;
• 1–2 – Đôi lúc mất chú ý;
• 3 – Khó duy trì sự tập trung;
• 4 – Không thể tập trung, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu suất.

Cách chấm điểm và diễn giải kết quả thang đánh giá trầm cảm Hamilton

Sau khi hoàn thành các câu hỏi trong thang đánh giá trầm cảm Hamilton, người thực hiện sẽ tổng hợp điểm của từng mục để xác định mức độ trầm cảm tổng thể. Thông thường, thang 17 mục chuẩn (HAM-D17) được sử dụng phổ biến nhất, với tổng điểm tối đa là 52.

Trong một số trường hợp, bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý có thể sử dụng các câu hỏi phụ (phiên bản mở rộng 21 hoặc 24 mục) để có cái nhìn sâu hơn về tình trạng của người bệnh. Tuy nhiên, kết quả chính thức và các mức phân loại trầm cảm vẫn dựa trên 17 mục chuẩn.

Sau khi tổng điểm được tính, mức độ trầm cảm sẽ được diễn giải theo các ngưỡng cụ thể như sau:

• 0 – 7 điểm: Không có dấu hiệu trầm cảm rõ rệt. Người được đánh giá có tâm trạng ổn định, các hoạt động cảm xúc và thể chất bình thường.
• 8 – 13 điểm: Trầm cảm nhẹ, bắt đầu xuất hiện cảm giác buồn bã, lo âu hoặc giảm hứng thú trong một số hoạt động. Nên theo dõi thêm và áp dụng các biện pháp thư giãn, cân bằng tinh thần.
• 14 – 18 điểm: Trầm cảm mức độ vừa. Các triệu chứng rõ ràng hơn, ảnh hưởng đến sinh hoạt, học tập hoặc công việc. Cần được tư vấn và đánh giá bởi chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ chuyên khoa.
• 19 – 22 điểm: Trầm cảm nặng. Người bệnh có thể mất ngủ, mệt mỏi kéo dài, cảm giác tội lỗi hoặc tuyệt vọng. Nên bắt đầu điều trị y khoa và theo dõi chặt chẽ dưới hướng dẫn của bác sĩ tâm thần.
• Từ 23 điểm trở lên: Trầm cảm rất nặng. Có thể xuất hiện ý nghĩ tiêu cực, muốn tự làm hại bản thân hoặc từ bỏ cuộc sống. Cần được hỗ trợ y tế ngay lập tức để đảm bảo an toàn cho người bệnh.

Lưu ý: 

• Thang điểm HAM-D là công cụ hỗ trợ chuyên môn, không phải bài kiểm tra tự chẩn đoán.
• Việc đánh giá nên được thực hiện bởi bác sĩ tâm thần hoặc chuyên viên tâm lý được đào tạo.
• Nếu tự thực hiện bài đánh giá và có kết quả từ 14 điểm trở lên, bạn nên tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia để được tư vấn và điều trị phù hợp.
• Các yếu tố như thể trạng, bệnh lý nền, thuốc đang sử dụng hoặc hoàn cảnh tâm lý hiện tại có thể ảnh hưởng đến kết quả, vì vậy nên được cân nhắc trong quá trình phân tích.

Ưu điểm và hạn chế của thang đánh giá trầm cảm Hamilton

Mặc dù được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực tâm thần học, thang đánh giá trầm cảm Hamilton cũng có những giới hạn nhất định. Việc hiểu rõ ưu điểm và hạn chế của công cụ này giúp người đọc biết cách sử dụng và diễn giải kết quả một cách chính xác hơn.

Ưu điểm:

• Được sử dụng rộng rãi và có độ tin cậy cao: HAM-D là một trong những thang đo có giá trị lâu đời và đáng tin cậy nhất, được áp dụng ở hầu hết các bệnh viện, phòng khám và nghiên cứu lâm sàng trên toàn cầu.
• Đánh giá toàn diện nhiều khía cạnh: Thang đo này không chỉ tập trung vào cảm xúc mà còn bao quát triệu chứng thể chất, hành vi và nhận thức, giúp bác sĩ có cái nhìn tổng thể về mức độ trầm cảm.
• Theo dõi tiến triển điều trị hiệu quả: HAM-D cho phép so sánh điểm số giữa các lần khám, từ đó đánh giá sự cải thiện của bệnh nhân sau từng giai đoạn điều trị bằng thuốc hoặc trị liệu tâm lý.

– Hạn chế:

• Cần người có chuyên môn thực hiện: Việc chấm điểm và diễn giải kết quả đòi hỏi chuyên môn về tâm lý lâm sàng; nếu tự làm, người bệnh dễ hiểu sai hoặc đánh giá sai mức độ trầm cảm của mình.
• Có yếu tố chủ quan: Một số mục phụ thuộc vào nhận định và cảm nhận cá nhân, nên kết quả có thể dao động giữa các người đánh giá khác nhau.
• Không phải công cụ chẩn đoán: HAM-D chỉ dùng để hỗ trợ xác định mức độ trầm cảm, không thể thay thế cho kết luận chẩn đoán y khoa chính thức.

Ứng dụng của thang HAM-D trong thực hành lâm sàng và tự đánh giá

Thang đánh giá trầm cảm Hamilton không chỉ được dùng trong bệnh viện hay các nghiên cứu tâm thần học mà còn được ứng dụng linh hoạt trong đời sống thực tế và đánh giá trực tuyến. Dưới đây là những cách mà HAM-D thường được sử dụng.

– Trong thực hành lâm sàng:

• Các bác sĩ tâm thần và chuyên viên tâm lý thường sử dụng HAM-D để đánh giá mức độ nghiêm trọng của trầm cảm trước, trong và sau quá trình điều trị.
• Thang điểm giúp bác sĩ đo lường hiệu quả của thuốc chống trầm cảm, liệu pháp tâm lý hoặc các biện pháp can thiệp khác, từ đó điều chỉnh phác đồ phù hợp.
• HAM-D thường được dùng kết hợp với thang Beck (BDI) hoặc PHQ-9 để tăng độ chính xác trong chẩn đoán và theo dõi.

– Trong tự đánh giá và ứng dụng trực tuyến:

• Nhiều nền tảng sức khỏe tâm thần hiện nay đã phát triển phiên bản HAM-D online, cho phép người dùng tự thực hiện bài test để ước lượng mức độ trầm cảm sơ bộ.
• Tuy nhiên, kết quả này chỉ mang tính chất tham khảo, không có giá trị chẩn đoán chính thức. Người tự đánh giá cần trao đổi với chuyên gia nếu có điểm số cao hoặc cảm thấy tâm lý bất ổn.
• Các phiên bản trực tuyến thường được thiết kế ngắn gọn, dễ hiểu, phù hợp cho người dùng phổ thông, giúp nâng cao nhận thức về trầm cảm và khuyến khích tìm kiếm hỗ trợ sớm.

Thang đánh giá trầm cảm Hamilton (HAM-D) là công cụ đáng tin cậy giúp đo lường mức độ trầm cảm thông qua các biểu hiện cảm xúc, thể chất và hành vi. Việc hiểu rõ cách sử dụng và diễn giải kết quả của thang đo này giúp người đọc chủ động nhận diện sớm các dấu hiệu bất ổn tâm lý để kịp thời tìm kiếm sự hỗ trợ cần thiết.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng HAM-D không phải là công cụ chẩn đoán. Việc xác định chính xác tình trạng trầm cảm phải do bác sĩ chuyên khoa tâm thần hoặc chuyên viên tâm lý lâm sàng thực hiện. Nếu bạn tự làm bài đánh giá và thấy điểm số ở mức trầm cảm vừa hoặc nặng, đừng ngần ngại tìm đến sự giúp đỡ chuyên môn — bởi trầm cảm là bệnh lý hoàn toàn có thể điều trị được khi được can thiệp đúng lúc.

Hãy coi thang đánh giá trầm cảm Hamilton như một bước đầu để thấu hiểu bản thân, đồng thời là động lực để chăm sóc sức khỏe tinh thần nghiêm túc hơn. Một tâm trí khỏe mạnh chính là nền tảng cho cuộc sống cân bằng, hạnh phúc và bền vững.

CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM

• Bệnh trầm cảm có mấy giai đoạn, cấp độ phát triển?
• Quiz test online trầm cảm tuổi dậy thì nhanh chóng, chính xác
• Khám và điều trị trầm cảm bao nhiêu tiền? Ở đâu tốt nhất?