Bệnh trầm cảm có mấy giai đoạn, cấp độ phát triển?

Một trong những câu hỏi thường gặp khi tìm hiểu sự bùng nổ của các vấn đề về sức khỏe tâm lý chính là “Bệnh trầm cảm có mấy giai đoạn?” Việc nắm bắt được các giai đoạn của bệnh lý này sẽ giúp người bệnh có cái nhìn rõ ràng hơn để từ đó đưa ra biện pháp chấm dứt tình trạng hiệu quả.

Bệnh trầm cảm có mấy giai đoạn phát triển?

Trầm cảm là một rối loạn tâm thần phổ biến, ảnh hưởng đến khoảng 20 – 25% dân số toàn cầu và có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi hay giới tính nào. Bệnh thường bắt đầu với những triệu chứng nhẹ nhưng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, có thể tiến triển thành các giai đoạn nghiêm trọng hơn.

Hiện nay, trầm cảm được chia thành 4 giai đoạn chính mà mỗi giai đoạn có mức độ triệu chứng và cách ảnh hưởng khác nhau đến cuộc sống hàng ngày của người bệnh.

1. Trầm cảm nhẹ (cấp độ 1)

Trầm cảm nhẹ là giai đoạn đầu của chứng rối loạn tâm lý này, thường biểu hiện qua cảm xúc buồn bã và thiếu năng lượng nhưng chưa ảnh hưởng nghiêm trọng đến các hoạt động hàng ngày. Trong giai đoạn này, người bệnh chỉ có các triệu chứng mơ hồ và giảm hứng thú với một số hoạt động, còn khả năng duy trì công việc cơ bản và mối quan hệ vẫn bình thường.

Tuy nhiên, sự buồn chán có thể kéo dài vài ngày và đủ để làm ảnh hưởng đến sinh hoạt bình thường. Những dấu hiệu của trầm cảm nhẹ sau đây thường không được nhiều người chú ý, bao gồm:

• Xuất hiện cảm giác khó chịu, tức giận
• Luôn có cảm giác tội lỗi, tuyệt vọng
• Cảm thấy tự ti
• Mất hứng thú với hoạt động yêu thích trước đây
• Khó tập trung và ghi nhớ tốt
• Thiếu động lực để hoạt động
• Thường tránh giao tiếp với mọi người
• Rơi vào tình trạng mất ngủ hoặc buồn ngủ vào ban ngày

Ngoài ra, người bệnh có thể gặp các triệu chứng thực thể như đau nhức cơ thể, đau khớp, khó thở, tim mệt và hồi hộp. Điều này có thể khiến bệnh nhân nghĩ bản thân mắc bệnh lý khác và đi khám bác sĩ nhưng không thể tìm ra nguyên nhân.

2. Trầm cảm vừa (cấp độ 2)

Khi trầm cảm nhẹ không được can thiệp kịp thời, nó có thể tiến triển thành trầm cảm vừa, với các triệu chứng trở nên rõ rệt và nghiêm trọng hơn. Trong giai đoạn này, người bệnh không chỉ cảm thấy buồn bã và thiếu năng lượng mà còn giảm khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày.

Các triệu chứng của trầm cảm vừa không chỉ tương tự như giai đoạn nhẹ mà còn xuất hiện với tần suất nhiều hơn, rõ ràng hơn, dễ dàng được chẩn đoán hơn. Dưới đây là những dấu hiệu nhận biết:

• Có khí sắc trầm, dễ cau có, giận dữ, khó chịu
• Luôn trong trạng thái mệt mỏi, thiếu sức sống
• Mất hứng thú và thiếu động lực trong công việc, cuộc sống
• Khó tập trung, khó ghi nhớ để đưa ra quyết định đúng đắn
• Thường xuyên buồn ngủ hoặc ngược lại bị mất ngủ
• Không muốn giao lưu, tiếp xúc với những người xung quanh
• Thay đổi cảm giác thèm ăn nhanh chóng
• Thay đổi trọng lượng như tăng hoặc giảm cân nhanh
• Có cảm giác lo lắng thái quá

Những triệu chứng trên kéo dài ít nhất 2 tuần và buộc người bệnh phải đối mặt với nhiều thách thức trong công việc, cuộc sống và các hoạt động xã hội. Điều này cho thấy mức độ nghiêm trọng của trầm cảm vừa, đòi hỏi cá nhân cần được hỗ trợ và điều trị kịp thời để tránh tiến triển nặng hơn.

3. Trầm cảm nặng không có triệu chứng loạn thần (cấp độ 3)

Trầm cảm nặng là giai đoạn nghiêm trọng nhất của bệnh trầm cảm, thường biểu hiện qua các triệu chứng cực kỳ nghiêm trọng, dẫn đến hành vi tự làm hại bản thân hoặc tự sát. Trầm cảm nặng được chia thành 2 loại:

• Trầm cảm nặng không kèm theo triệu chứng loạn thần
• Trầm cảm nặng kèm theo loạn thần

Khi bước vào giai đoạn trầm cảm nặng không kèm theo triệu chứng loạn thần, các dấu hiệu thể hiện rõ rệt và kéo dài ít nhất 14 ngày, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống cũng như khả năng tự chăm sóc bản thân hàng ngày.

Người bệnh lúc này thường trải qua những biến đổi tâm lý và hành vi đáng chú ý. Bệnh nhân sẽ thường xuyên cảm thấy buồn bã, có cảm giác chán nản kéo dài, mất tự tin trước mọi thứ và có cảm giác bản thân vô dụng.

Sau đây là các dấu hiệu nhận biết trầm cảm nặng không kèm theo triệu chứng loạn thần:

• Thường mang tâm trạng buồn bã, u sầu kéo dài
• Mất tự tin trước mọi thứ
• Tinh thần trì trệ, chậm chạp, lười vận động và dễ bị kích động
• Cảm thấy bản thân vô dụng, xấu hổ, có cảm giác tội lỗi
• Có hành vi tự làm tổn thương bản thân hoặc người khác
• Thường xuyên suy nghĩ về cái chết cùng với ý định tự sát
• Rối loạn giấc ngủ thường xuyên
• Thay đổi khẩu vị dẫn đến rối loạn ăn uống

Các triệu chứng không chỉ gây ảnh hưởng nặng nề đến cuộc sống hàng ngày mà còn đặt ra nguy cơ lớn đối với sức khỏe và tính mạng của người bệnh. Do đó nhận biết và hiểu rõ các dấu hiệu của bệnh là bước quan trọng để bệnh nhân vượt qua khó khăn này.

4. Trầm cảm nặng kèm theo loạn thần (cấp độ 4)

Trầm cảm nặng kèm theo loạn thần phát triển là khi các triệu chứng trầm cảm nặng đi kèm với các biểu hiện loạn thần như hoang tưởng và ảo giác. Trong giai đoạn này, khoảng 20% bệnh nhân trầm cảm nặng có nguy cơ tự làm hại bản thân hoặc tự sát.

Các triệu chứng đặc trưng của trầm cảm nặng có kèm theo loạn thần sau đây luôn đặt người bệnh vào tình trạng nguy hiểm:

• Hoang tưởng: Tin vào những điều phi thực tế như thảm họa sắp xảy ra, hoang tưởng quá mức về tín ngưỡng
• Ảo giác: Nghe thấy âm thanh lạ và nhìn thấy hình ảnh không có thật
• Cảm xúc tiêu cực: Mang trạng thái buồn bã, chán nản kéo dài, cảm thấy bản thâ vô dụng và tội lỗi
• Hành vi tự hại: Có ý định tự sát hoặc làm hại bản thân cùng mọi người xung quanh
• Mất liên hệ với thực tế: Tránh xa mọi người kể cả người thân, trốn tránh thực tại
• Không còn muốn tham gia các hoạt động xã hội

Cách kiểm soát và đối phó với bệnh trầm cảm hiệu quả

Bệnh trầm cảm không thể tự khỏi mà không có sự can thiệp điều trị thích hợp và kịp thời. Nếu không được giải quyết, bệnh có thể tiến triển thành các giai đoạn nghiêm trọng hơn, dẫn đến những hậu quả phức tạp và khó lường.

Việc đánh giá đúng giai đoạn bệnh là cần thiết để áp dụng các phương pháp chữa trị hiệu quả sau đây nhằm giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực và hỗ trợ người bệnh trong quá trình phục hồi sức khỏe tinh thần:

1. Thuốc điều trị chung

Đối với việc điều trị trầm cảm, các bác sĩ thường kê đơn nhiều loại thuốc khác nhau để giúp cân bằng các chất hóa học trong não và cải thiện tình trạng tâm lý của người bệnh. Những loại thuốc phổ biến bao gồm:

• Thuốc kháng trầm cảm SSRIs: Fluoxetine, Sertraline là các tên thuốc điển hình làm tăng nồng độ serotonin trong não, giúp cải thiện tâm trạng và giảm các triệu chứng trầm cảm.
• Thuốc kháng trầm cảm SNRIs:  Với venlafaxine, duloxetine, hóa chất serotonin và norepinephrine trong não tăng giúp cải thiện cả tâm trạng và năng lượng cho người bệnh trầm cảm.
• Thuốc kháng cholinergic: Loại thuốc này có thể được sử dụng để điều trị các triệu chứng trầm cảm nặng hơn, mặc dù nó không phổ biến như SSRIs và SNRIs.

Việc sử dụng thuốc cần phải có sự theo dõi chặt chẽ của bác sĩ. Người bệnh nên tuân thủ đúng chỉ định và lịch trình uống thuốc để đạt hiệu quả tốt nhất cũng như giảm thiểu nguy cơ gặp phải tác dụng phụ.

2. Điều trị theo từng giai đoạn

Điều trị trầm cảm yêu cầu một cách tiếp cận phù hợp với từng giai đoạn của bệnh. Do đó sau khi hiểu rõ mức độ nghiêm trọng của trầm cảm, hãy xác định và áp dụng các phương pháp chữa trị hiệu quả sau đây:

• Giai đoạn trầm cảm nhẹ:

Khi trầm cảm mới bắt đầu, các phương pháp điều trị đơn giản như sự kết hợp giữa thay đổi lối sống và liệu pháp tâm lý thường đủ để kiểm soát tình trạng bệnh. Việc tham gia các liệu pháp tâm lý như tư vấn cá nhân, trị liệu hành vi nhận thức (CBT) có thể giúp cải thiện tâm trạng đáng kể.

Sử dụng thuốc an thần nhẹ, thuốc chống trầm cảm có thể hỗ trợ thêm để tăng cường hiệu quả điều trị và giảm thiểu triệu chứng. Quan trọng là phải theo dõi sát sao để kịp thời điều chỉnh phương pháp nếu cần thiết, giúp người bệnh dần phục hồi và trở lại cuộc sống bình thường.

• Giai đoạn trầm cảm vừa:

Giai đoạn trầm cảm tiến triển thì sự kết hợp giữa liệu pháp tâm lý và thuốc chống trầm cảm sẽ là phương pháp điều trị phổ biến, hiệu quả. Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) cùng với thuốc nhóm SSRIs, SNRIs có thể giúp cải thiện tình trạng đáng kể. Bác sĩ sẽ theo dõi tình trạng bệnh nhân thường xuyên và điều chỉnh liều lượng thuốc để đảm bảo hiệu quả chữa trị.

Trong một số trường hợp, việc bổ sung thuốc ổn định tâm trạng có thể được cân nhắc nếu tình trạng bệnh nhân không cải thiện. Đặc biệt là phải có sự phối hợp chặt chẽ với bác sĩ để đảm bảo rằng tất cả phương pháp đều hoạt động hiệu quả và không gây ra tác dụng phụ không mong muốn.

• Giai đoạn trầm cảm nặng không có triệu chứng loạn thần:

Trầm cảm ở giai đoạn này thì việc điều trị cần được mở rộng với sự kết hợp của nhiều phương pháp. Tiếp tục sử dụng thuốc chống trầm cảm liều cao, liệu pháp tâm lý như CBT vẫn rất quan trọng. Trong các trường hợp nguy cơ cao tự tử hay triệu chứng quá nghiêm trọng, bệnh nhân nên được cân nhắc nhập viện để đảm bảo an toàn.

Điều trị bằng liệu pháp sốc điện (ECT) và các kỹ thuật kích thích não như kích thích từ trường xuyên sọ có thể được xem xét nếu các phương pháp khác không đủ hiệu quả. Những biện pháp này giúp điều chỉnh các bất thường trong hoạt động não bộ và giảm nhanh triệu chứng nghiêm trọng của bệnh.

• Giai đoạn trầm cảm nặng kèm theo loạn thần:

Khi trầm cảm nặng kèm theo triệu chứng loạn thần, việc điều trị đòi hỏi sự can thiệp mạnh mẽ hơn. Sự kết hợp của thuốc chống trầm cảm với thuốc an thần, thuốc giảm lo âu để kiểm soát cả triệu chứng trầm cảm cùng với sự hỗ trợ từ liệu pháp kích thích não (rTMS) có thể làm giảm triệu chứng loạn thần và cải thiện tình trạng tổng thể.

Quá trình chữa trị cần phải được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của các bác sĩ chuyên khoa. Cần phải đảm bảo rằng bệnh nhân nhận được sự chăm sóc đầy đủ và kịp thời, đồng thời được điều chỉnh phương pháp phù hợp với tình trạng cụ thể của từng bản thân.

3. Chiến lược đối phó tại nhà

Khi phải đối mặt với trầm cảm, việc áp dụng các chiến lược đối phó tự nhiên có thể giúp hỗ trợ quá trình điều trị bệnh, cải thiện sức khỏe tinh thần và tạo ra một môi trường sống tích cực và hỗ trợ. Sau đây là một số phương pháp hiệu quả và dễ áp dụng có thể thử ngay tại nhà:

• Xây dựng thói quen ngủ điều độ và tạo môi trường ngủ thoải mái
• Duy trì các mối quan hệ xã hội bằng cách trò chuyện với bạn bè, gia đình nhiều hơn hoặc tham gia các hoạt động cộng đồng thường xuyên
• Giữ cho không gian sống sạch sẽ, ngăn nắp, gọn gàng
• Thực hành các kỹ thuật thư giãn như massage, tắm với tinh dầu thư giãn hay sử dụng các kỹ thuật thở sâu
• Ghi chép lại cảm xúc và suy nghĩ hàng ngày bằng thói quen viết nhật ký
• Cung cấp cho cơ thể những thực phẩm giàu dinh dưỡng, đặc biệt là thực phẩm chứa omega – 3 (như cá hồi), vitamin D, chất xơ,…
• Tập thể dục đều đặn với các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, đạp xe
• Thử các bài thuốc từ thảo dược như trà hoa cúc, trà gừng,…
• Dành thời gian cho các hoạt động yêu thích như là đọc sách, vẽ tranh hay làm vườn

Qua việc tìm hiểu các giai đoạn của bệnh trầm cảm, chúng ta có thể thấy rằng mỗi giai đoạn đều có những dấu hiệu và biểu hiện riêng biệt. Việc nhận diện và điều trị kịp thời là vô cùng quan trọng để ngăn chặn bệnh trở nên nghiêm trọng hơn. Đồng thời hãy cùng nhau hành động để mang lại cuộc sống tươi đẹp hơn cho tất cả mọi người.

Có thể bạn quan tâm:

• Hậu Quả Trầm Cảm ở Học Sinh Nguy Hiểm Hơn Bạn Tưởng
• Rối Loạn Hỗn Hợp Lo Âu Và Trầm Cảm: Dấu Hiệu Và Cách Chữa Trị
• Trầm cảm u sầu (Melancholia) là gì? Nguyên nhân và cách chữa