Bệnh hoang tưởng ghen tuông: Nguyên nhân và cách điều trị

Bệnh hoang tưởng ghen tuông khác với cảm xúc ghen tuông thông thường. Người mắc chứng bệnh này khó có thể giữ được hạnh phúc gia đình do sự hồ nghi dai dẳng, vô căn cứ và các hành vi bạo lực. Trong trường hợp xấu nhất, bệnh nhân có thể sát hại bạn đời và thực hiện hành vi tự sát.

Bệnh hoang tưởng ghen tuông là gì?

Bệnh hoang tưởng ghen tuông còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như hội chứng Othello (Othello Syndrome) hay ghen tuông bệnh lý (Pathological Jealousy). Đây là một dạng những hoang tưởng thường gặp bên cạnh hoang tưởng bị truy hại và hoang tưởng tự cao.

Ghen tuông là cảm xúc thường thấy ở những cặp đôi đang trong một mối quan hệ. Tuy nhiên, ghen tuông thông thường được hình thành từ những sự kiện có cơ sở. Chẳng hạn như khi nhìn thấy bạn đời quá thân thiết đến người khác giới, việc nảy sinh cảm giác ghen tuông là hoàn toàn hợp lý.

Ngược lại, người mắc bệnh hoang tưởng ghen tuông luôn thường trực cảm giác ghen tuông mặc dù bạn đời/ người yêu không hề có hành vi bất thường. Bệnh nhân nghi ngờ bạn đời không chung thủy dù không có cơ sở hay bằng chứng chứng minh cho suy luận này. Người bị hoang tưởng ghen tuông thường nỗ lực tìm kiếm chứng cứ để bạn đời phải thừa nhận hành vi ngoại tình của mình.

Hoang tưởng ghen tuông dễ bị nhầm lẫn với tính cách hay ghen tuông. Tuy nhiên, cảm giác ghen tuông thường sẽ biến mất sau khi bạn đời chứng minh được sự trong sạch bằng những chứng cứ xác thực. Trong khi đó, người mắc chứng bệnh này không bao giờ từ bỏ sự nghi ngờ và cảm giác ghen tuông ngay cả khi thực tế cho thấy bạn đời của họ hoàn toàn chung thủy.

Chứng hoang tưởng ghen tuông thường gặp ở người bị rối loạn hoang tưởng, rối loạn nhân cách hoang tưởng, bệnh loạn thần hoặc tâm thần phân liệt. Theo thống kê, chứng bệnh này gặp nhiều hơn ở nam giới – đặc biệt là những người có sức khỏe tình dục kém.

Nhận biết bệnh hoang tưởng ghen tuông

Bệnh hoang tưởng ghen tuông có triệu chứng tương đối dễ nhận biết. Tuy nhiên, ban đầu những người xung quanh chỉ cho rằng bệnh nhân có tính cách ghen tuông thái quá. Theo thời gian, tình trạng sẽ trở nên nghiêm trọng hơn và bạn đời có thể nhận thấy sự bất thường.

Người bị bệnh hoang tưởng có niềm tin mãnh liệt về những suy đoán và quan niệm của bản thân. Họ không bao giờ thay đổi suy nghĩ hay từ bỏ sự nghi ngờ ngay cả khi những người xung quanh đưa ra những bằng chứng thuyết phục. Do đó, bệnh nhân hoang tưởng ghen tuông chỉ được điều trị nếu được gia đình phát hiện.

Dấu hiệu nhận biết bệnh hoang tưởng ghen tuông:

• Dấu hiệu đầu tiên của bệnh hoang tưởng ghen tuông là sự nghi ngờ dai dẳng về lòng chung thủy của người yêu hoặc bạn đời. Khác với ghen tuông thông thường, sự nghi ngờ này được hình thành một cách không có cơ sở. Dù bạn đời không có biểu hiện ngoại tình nhưng bệnh nhân vẫn cho rằng họ đang lừa dối và không chung thủy.
• Sự nghi ngờ đeo bám khiến bệnh nhân liên tục nghĩ về việc bạn đời có hành vi lừa dối bản thân. Những suy nghĩ này liên tục xuất hiện khiến người bệnh trở nên căng thẳng, bứt rứt, khó chịu và đau khổ.
• Bệnh nhân liên tục buộc tội bạn đời và uy hiếp bạn đời phải thừa nhận hành vi ngoại tình. Khi bạn đời và những người xung quanh cố giải thích, thậm chí đưa ra những bằng chứng xác thực, người bệnh vẫn không tin tưởng và cố chấp giữ niềm tin sai lầm.
• Bạn đời thường xuyên bị tra hỏi về việc đi với ai, đi đâu, làm gì. Một số người còn cấm cản không cho phép bạn đời nói chuyện, gặp gỡ với người khác giới, không được đi làm và phải khai báo toàn bộ lịch trình trong ngày.
• Người bệnh liên tục có những hành vi theo dõi, dò xét để tìm ra bằng chứng về việc bạn đời ngoại tình. Bệnh nhân thường xuyên kiểm tra điện thoại, máy tính, đọc trộm tin nhắn hoặc nghe trộm các cuộc điện thoại của bạn đời.
• Một số người kiểm soát sát sao bạn đời bằng cách đưa đón đi làm và theo dõi khi bạn đời ra ngoài. Nhiều người còn có những hành vi quá quắt như kiểm tra giấy khám sức khỏe, liên tục lục soát đồ đạc, kiểm tra quần lót, túi áo,… với mong muốn tìm được chứng cứ chứng minh bạn đời đang có hành vi ngoại tình. Một số người thuê thám tử theo dõi với hy vọng tìm được bằng chứng.
• Người bệnh liên tục buộc tội bạn đời và trở nên tức giận, nóng nảy nếu bạn đời liên tục phủ nhận. Người mắc bệnh hoang tưởng ghen tuông thường có các hành vi bạo lực như đập phá đồ đạc, đánh đập bạn đời, con cái hoặc bạo hành bằng lời nói.
• Nhiều người vì không chịu được cảnh bạo lực nên đã thừa nhận việc ngoại tình dù thực tế không phải như vậy. Tuy nhiên, điều này cũng không thể xoa dịu sự nóng nảy của người bệnh. Bệnh nhân gần như phát tiết vì bản thân bị lừa dối và liên tục có những hành vi bạo lực nhằm trừng phạt bạn đời.
• Bệnh nhân ghen tuông hoang tưởng còn có niềm tin về việc bạn đời thêm các chất làm giảm ham muốn tình dục vào thức ăn và đồ uống của mình để dễ dàng ngoại tình. Đây cũng là lý do hoang tưởng ghen tuông thường gặp ở nam giới bị rối loạn tình dục.
• Người bệnh tin rằng bạn đời quan hệ tình dục với người khác trong thời gian bản thân đang ngủ. Vào ban đêm, họ thường kiểm tra cửa phòng, cửa nhà kỹ càng và liên tục thấp thỏm vì sợ bạn đời sẽ trốn ra ngoài, sau đó gặp gỡ những đối tượng khác.
• Nhiều bệnh nhân bị hoang tưởng ghen tuông cho rằng, bản thân mắc phải các bệnh lây qua đường tình dục là do vợ/ chồng của mình có hành vi tình dục không an toàn, bừa bãi.
• Sự nghi ngờ lớn dần theo thời gian khiến bệnh nhân liên tục đập phá đồ đạc, đốt quần áo, la hét, chửi bới,… Trước cuộc sống ngột ngạt và bạo lực, đa phần bạn đời đều đơn phương ly hôn để chấm dứt cuộc hôn nhân địa ngục.

Các triệu chứng của bệnh hoang tưởng ghen tuông sẽ tiến triển nặng dần theo thời gian. Trong giai đoạn đầu, bệnh nhân chỉ bị ám ảnh về việc bản thân bị lừa dối và có hành vi tra hỏi, kiểm soát ở mức độ nhẹ. Tuy nhiên theo thời gian, người bệnh hình thành niềm tin mãnh liệt về việc bạn đời không chung thủy dẫn đến hành vi bạo lực, đe dọa và kiểm soát thái quá.

Những lời giải thích đối với bệnh nhân hoang tưởng là hoàn toàn vô nghĩa. Bệnh nhân luôn cho rằng đối phương dành quá ít tình cảm cho bản thân. Điều này khiến cho người bệnh luôn cảm thấy không an toàn và bất an khi bạn đời gặp gỡ, trò chuyện với người khác giới. Họ nảy sinh lòng đố kỵ với tất cả những người xung quanh, đồng thời quy chụp các hành vi thông thường là tín hiệu của một mối quan hệ bí mật.

Nguyên nhân gây ra bệnh ghen tuông hoang tưởng

Hoang tưởng được hình thành một cách bất thường, khác với những niềm tin và quan niệm được hình thành có cơ sở. Cho đến nay, các chuyên gia vẫn chưa lý giải được cách thức hình thành hoang tưởng.

Một số giả thuyết cho rằng, hoang tưởng ghen tuông bắt nguồn từ sự ám ảnh về việc bị lừa dối và không chung thủy. Ám ảnh kéo dài khiến bệnh nhân tin rằng bản thân thực sự bị lừa dối và liên tục thực hiện các hành vi theo dõi, kiểm soát để tìm ra chứng cứ.

Theo thống kê, bệnh hoang tưởng ghen tuông gặp chủ yếu ở nam giới khoảng 30 tuổi. Mặc dù nữ giới thường ghen tuông nhiều hơn nhưng tỷ lệ mắc bệnh không cao bằng nam giới. Thông qua nhiều nghiên cứu, các chuyên gia nhận thấy bệnh hoang tưởng ghen tuông có liên quan đến những yếu tố sau:

• Từng chứng kiến hành vi ngoại tình của bố/ mẹ
• Bản thân từng bị lừa dối nhiều lần trong tình yêu
• Sống trong gia đình thiếu tình thương, không được chăm sóc và quan tâm
• Tính cách nhạy cảm, đa nghi
• Có các rối loạn tâm lý, tâm thần như rối loạn nhân cách ranh giới, rối loạn nhân cách hoang tưởng, loạn thần, tâm thần phân liệt,…
• Môi trường sống không lành mạnh, bạo lực, đầy rẫy sự nghi ngờ, lừa lọc,…
• Tiền sử gia đình bị hoang tưởng, tâm thần phân liệt
• Nam giới bị rối loạn chức năng tình dục là đối tượng có nguy cơ cao bị hoang tưởng ghen tuông
• Nghiện rượu bia, chất kích thích được xem là yếu tố gia tăng nguy cơ bị hoang tưởng ghen tuông.
• Mắc các bệnh lý liên quan đến thoái hóa thần kinh như Parkinson, Alzheimer có thể gia tăng nguy cơ hoang tưởng. Bởi sự suy giảm của tế bào thần kinh có thể là nguyên nhân khiến bệnh nhân bị rối loạn suy nghĩ, nhận thức và mất khả năng phán đoán. Điều này dẫn đến việc người bệnh có những niềm tin sai lầm và không có cơ sở.
• Quan điểm xã hội, văn hóa cũng là yếu tố gia tăng nguy cơ bệnh hoang tưởng ghen tuông. Một số quốc gia cho rằng vợ là tài sản và người chồng có thể toàn quyền quyết định số phận của bạn đời. Sự chiếm hữu quá lớn khiến cho không ít người bị hoang tưởng ghen tuông và có các hành vi bạo lực.

Nhìn chung, những nghiên cứu về hoang tưởng nói chung và hoang tưởng ghen tuông nói riêng vẫn đang được thực hiện. Vì vậy, có thể trong tương lai các chuyên gia sẽ tìm ra cơ chế bệnh sinh và căn nguyên của chứng bệnh này.

Ảnh hưởng của bệnh hoang tưởng ghen tuông

Hoang tưởng ghen tuông là triệu chứng thường thấy ở các rối loạn tâm thần như rối loạn nhân cách, tâm thần phân liệt, loạn thần,… Tuy nhiên, hoang tưởng cũng có thể khởi phát đơn độc (bệnh hoang tưởng hay rối loạn hoang tưởng).

Nếu khởi phát đơn độc, chức năng tâm lý xã hội của người bệnh gần như không bị ảnh hưởng, bệnh nhân vẫn có thể lao động, học tập và phát triển cuộc sống. Ngược lại, những trường hợp đi kèm với các triệu chứng tâm thần khác sẽ có chất lượng cuộc sống kém và khó khăn khi học tập, làm việc.

Không chỉ ảnh hưởng đến cuộc sống của người bệnh, chứng hoang tưởng ghen tuông tác động nhiều đến bạn đời và con cái. Nếu không được điều trị, bệnh nhân sẽ liên tục có hành vi kiểm soát, theo dõi và đập phá đồ đạc, chửi bới vì luôn có suy nghĩ bản thân bị lừa dối.

Chứng hoang tưởng ghen tuông gây ra những ảnh hưởng vô cùng nặng nề như:

• Phá vỡ hạnh phúc gia đình, không khí gia đình luôn nặng nề và mệt mỏi. Ngoài ra, các hành vi bạo lực của người bệnh có thể gây tổn thương về thể chất, tinh thần cho bạn đời và con cái.
• Sống với bố/ mẹ bị hoang tưởng ghen tuông cũng ảnh hưởng đáng kể đến tâm lý và nhân cách của trẻ. Do đó, việc thăm khám và điều trị sớm là vô cùng cần thiết.
• Hoang tưởng ghen tuông không được điều trị có thể thôi thúc bệnh nhân sát hại bạn đời và thực hiện hành vi tự sát.
• Những ý nghĩ việc bạn đời lừa dối mình khiến bệnh nhân khó duy trì được hiệu suất công việc, dần dần phát sinh nhiều vấn đề như mất việc, tài chính không ổn định,… Nhiều người còn ép buộc bạn đời phải nghỉ việc để không có cơ hội ngoại tình. Do đó, hoang tưởng ghen tuông cũng gây ra những ảnh hưởng về tài chính và chất lượng cuộc sống.
• Không ít người phải đối mặt với nhiều vấn đề tâm lý do bị giày vò, kiểm soát và bạo lực khi sống chung với người bị hoang tưởng ghen tuông.
• Bệnh nhân hoang tưởng ghen tuông thường phải sống cô độc vì đa phần bạn đời đều đơn phương ly hôn. Họ cũng hiếm khi có quyền nuôi con do các hành vi bạo lực và suy nghĩ bất thường.

Chẩn đoán bệnh hoang tưởng ghen tuông

Người mắc chứng hoang tưởng nói chung và hoang tưởng ghen tuông nói riêng không nhận thức được những bất thường trong suy nghĩ (nhận thức). Mọi lời giải thích dù có căn cứ cũng không có nghĩa lý đối với người mắc chứng bệnh này. Do đó, cách duy nhất để bệnh nhân thăm khám và điều trị là gia đình phải cưỡng chế đến bệnh viện.

Hoang tưởng ghen tuông đã được công nhận là rối loạn tâm thần chính thức trong DSM-5 và ICD-10. Tương tự như các dạng hoang tưởng khác, chẩn đoán bệnh lý này chủ yếu dựa vào biểu hiện lâm sàng. Các xét nghiệm hình ảnh, xét nghiệm sinh hóa, kiểm tra chức năng,… thường được thực hiện để loại trừ các nguyên nhân khác có thể xảy ra.

Như đã đề cập, hoang tưởng hiếm khi xảy ra đơn độc mà thường đi kèm với các triệu chứng tâm thần. Do đó, hoang tưởng ghen tuông có thể được chẩn đoán là bệnh hoang tưởng hay tâm thần phân liệt, loạn thần, rối loạn nhân cách,…

Chẩn đoán hoang tưởng ghen tuông giúp bác sĩ đánh giá được mức độ nghiêm trọng của bệnh và xem xét người bệnh có các hành vi bạo lực hay không. Đối với những trường hợp có hành vi gây hấn, đánh đập bạn đời,… bác sĩ sẽ chỉ định điều trị nội trú để đảm bảo an toàn cho những thành viên trong gia đình.

Cách điều trị bệnh hoang tưởng ghen tuông

Hoang tưởng ghen tuông cần được điều trị để tránh những tình huống đáng tiếc. Khả năng đáp ứng với điều trị có sự khác biệt ở từng bệnh nhân. Một số người gần như không có cải thiện khi dùng thuốc và tâm lý trị liệu. Tuy nhiên, cũng có nhiều bệnh nhân thuyên giảm rõ rệt, có thể quay trở lại cuộc sống bình thường và không bị tái phát trở lại.

Tương tự như các dạng hoang tưởng khác, đa phần những bệnh nhân bị hoang tưởng ghen tuông đều phải điều trị và theo dõi suốt đời. Ngoài các phương pháp y tế, sự hỗ trợ của gia đình sẽ giúp ích rất nhiều trong việc tháo gỡ sự nghi ngờ và xây dựng niềm tin đối với người bệnh.

Các phương pháp được xem xét trong quá trình điều trị bệnh hoang tưởng ghen tuông:

1. Dùng thuốc

Hiện tại, chưa có loại thuốc nào được chứng minh cho hiệu quả tối ưu đối với chứng hoang tưởng. Tuy nhiên, một số loại thuốc như thuốc chống loạn thần có thể làm giảm phần nào hoang tưởng ghen tuông. Khi hoang tưởng thuyên giảm, cảm xúc và hành vi của người bệnh sẽ có sự điều chỉnh tích cực.

Trong trường hợp hoang tưởng ghen tuông là triệu chứng của các rối loạn tâm thần, bác sĩ sẽ chỉ định dùng thêm một số nhóm thuốc khác. Tùy theo đáp ứng, bác sĩ sẽ điều chỉnh liều lượng và thay đổi loại thuốc cho đến khi đạt kết quả tốt nhất.

Các nhóm thuốc được sử dụng trong điều trị bệnh hoang tưởng ghen tuông:

• Thuốc chống loạn thần: Thuốc chống loạn thần là nhóm thuốc chính được sử dụng trong điều trị hoang tưởng nói chung và hoang tưởng ghen tuông nói riêng. Thuốc có tác dụng làm giảm hoang tưởng, từ đó giúp bệnh nhân cải thiện các cảm xúc tiêu cực và hành vi bạo lực do hoang tưởng ghen tuông chi phối. Nhóm thuốc này thường được dùng lâu dài để phòng ngừa tái phát.
• Các nhóm thuốc khác: Ngoài thuốc chống loạn thần, bác sĩ sẽ chỉ định thêm một số nhóm thuốc khác tùy theo tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Các nhóm thuốc thường được sử dụng bao gồm thuốc chống trầm cảm, thuốc an thần, thuốc điều chỉnh khí sắc,…

Thuốc sẽ được sử dụng lâu dài nên sẽ đi kèm với không ít rủi ro và tác dụng phụ. Do đó, gia đình sẽ được tư vấn về tác dụng ngoại ý để có thể phát hiện sớm và thông báo với bác sĩ kịp thời. Trường hợp bệnh nhân từ chối uống thuốc sẽ phải dùng thuốc tiêm và theo dõi tại bệnh viện cho đến khi tình trạng ổn định.

2. Tâm lý trị liệu

Tâm lý trị liệu là phương pháp phổ biến trong điều trị các rối loạn tâm thần. Phương pháp này giúp ích rất nhiều trong việc thay đổi những suy nghĩ, quan niệm và niềm tin sai lệch. Đối với bệnh nhân hoang tưởng ghen tuông, chuyên gia tâm lý sẽ giúp người bệnh xây dựng niềm tin với bạn đời và những người xung quanh. Đồng thời giảm bớt sự nghi ngờ thái quá, nhìn nhận khách quan sự việc và nhận thức đúng đắn về vị trí của bản thân.

Quá trình trị liệu thường sẽ được thực hiện theo hình thức trị liệu cặp đôi để mang lại kết quả tốt nhất. Mục tiêu của phương pháp này là giúp bệnh nhân giảm bớt sự nghi ngờ, hiểu được rằng bản thân luôn nhận được tình yêu thương và sự quan tâm của bạn đời. Ngoài ra, chuyên gia cũng tập trung vào việc giúp bệnh nhân nhận thức được vị trí quan trọng trong lòng của đối phương. Điều này sẽ giúp người bệnh giảm sự bất an và đố kỵ với những người xung quanh.

Ngoài ra, trị liệu tâm lý cũng giúp bệnh nhân thay đổi những cảm xúc và hành vi tiêu cực. Hướng đến lối sống lành mạnh, có ý thức xây dựng gia đình hạnh phúc và phát triển cuộc sống.

3. Sự hỗ trợ của gia đình

Bệnh nhân hoang tưởng ghen tuông rất cần sự hỗ trợ của gia đình. Theo các chuyên gia, môi trường sống lành mạnh sẽ giúp người bệnh xây dựng niềm tin với bạn đời và tránh những kích thích không đáng có. Nếu tích cực điều trị kết hợp với môi trường sống thuận lợi, bệnh nhân có thể loại bỏ những hoang tưởng không phù hợp và có nhận thức đúng đắn hơn.

Khi chung sống, bạn đời nên thể hiện tình cảm, sự quan tâm và ân cần để củng cố niềm tin cho bệnh nhân. Ngoài ra, con cái và những thành viên khác cũng nên giữ thái độ ôn hòa, tránh căng thẳng để người bệnh ổn định tinh thần và sớm quay lại cuộc sống.

4. Nhập viện

Thực tế, một số bệnh nhân gần như không có đáp ứng khi sử dụng thuốc và trị liệu tâm lý. Những trường hợp này thường phải nhập viện điều trị, theo dõi để tránh nguy hiểm cho bạn đời và con cái. Các bác sĩ nhận thấy, tình trạng hoang tưởng thuyên giảm rõ khi bệnh nhân cách ly với bạn đời.

Tuy nhiên, khi cùng chung sống, niềm tin về việc bạn đời không chung thủy sẽ tái diễn. Do đó, các bệnh nhân này đôi khi phải điều trị nội trú lâu dài hay thậm chí là suốt đời. Để tránh tình trạng này, gia đình nên cho người bệnh thăm khám và điều trị sớm.

Bệnh hoang tưởng ghen tuông cần được điều trị kịp thời để tránh những ảnh hưởng nặng nề. Nếu nghi ngờ bạn đời mắc chứng bệnh này, bạn và gia đình nên cưỡng chế để người bệnh được chẩn đoán, điều trị sớm. Dù không phổ biến nhưng đã có những trường hợp bệnh nhân sát hại vợ/ chồng và sau đó thực hiện hành vi tự sát.

Có thể bạn quan tâm:

• Các hội chứng tâm lý thường gặp của con người
• Ngoại Tình Trong Tư Tưởng Là Gì? Ảnh Hưởng Như Thế Nào?