Bé lười tập nói mẹ cần làm gì để kích thích trẻ nói nhiều hơn?

Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp chủ yếu và cần thiết đối với mỗi con người. Trẻ nhỏ ngay từ những năm tháng đầu đời đã có thể tiếp xúc, quan sát và học hỏi để phát triển ngôn ngữ hiệu quả. Tuy nhiên, có không ít các trường hợp trẻ lười tập nói, không sử dụng lời nói để giao tiếp khiến cho nhiều bậc phụ huynh cảm thấy lo lắng và vô cùng bất lực. 

Bé lười tập nói – Nguyên nhân do đâu?

Trước khi nói về nguyên nhân khiến nhiều trẻ lười tập nói thì chúng ta cần hiểu rõ các nền tảng mà bé cần phải học và phát triển trước khi tập nói và hình thành ngôn ngữ giao tiếp. Theo chia sẻ của các chuyên gia thì sự chú ý và lắng nghe chính là cơ sở chính đối với sự phát triển chung của trẻ nhỏ ngay từ khi mới chào đời.

Trẻ thường học hỏi bằng cách quan sát, lắng nghe những điều xảy ra xung quanh và ghi nhớ để có thể phản xạ, bắt chước những âm thanh, tiếng động quen thuộc. Sau khi lớn hơn một chút, trẻ bắt đầu có những sở thích, sự hứng thú riêng đối với những trò chơi, hoạt động tương tác xã hội.

Theo chia sẻ của các chuyên gia thì trẻ từ 12 tháng trở lên đã có thể nghe và hiểu được những từ ngữ đơn giản ngay cả khi trẻ chưa biết nói hoặc chỉ nói được một vài từ. Sau đó trẻ sẽ dần học hỏi và phát triển ngôn ngữ, sử dụng lời nói để giao tiếp một cách hiệu quả và nhanh chóng hơn.

Những kỹ năng này được xem như nền tảng vững chắc đối với quá trình học nói và mở rộng ngôn ngữ ở mỗi trẻ nhỏ. Nếu trẻ bị thiếu hụt về một trong các yếu tố trên thì quá trình hình thành và phát triển lời nói của trẻ cũng sẽ gặp nhiều trở ngại.

Dựa vào số liệu thống kê những năm trở lại đây nhận thấy rằng, tỷ lệ trẻ chậm nói đang ngày càng gia tăng đáng kể trong cộng đồng và gây nên nhiều khó khăn trong quá trình sinh hoạt của trẻ nhỏ. Cũng bởi ngôn ngữ không chỉ đóng vai trò quan trọng đối với việc giao tiếp, tương tác hàng ngày mà còn là phương tiện để học tập, phát triển toàn diện bản thân.

Do đó, các bậc phụ huynh cần phải quan tâm và tạo nhiều điều kiện thuận lợi để trẻ có thể phát triển ngôn ngữ, học nói một cách hiệu quả nhất. Có không ít các trường hợp trẻ đã phát triển tốt về các khía cạnh khác nhưng lại lười tập nói, không chịu sử dụng lời nói để giao tiếp với mọi người xung quanh.

Tình trạng này khiến cho nhiều bậc phụ huynh cảm thấy băn khoăn và lo lắng về sự phát triển của trẻ nhỏ trong tương lai. Trong thực tế thì nếu biết cách can thiệp và hỗ trợ kích thích ngôn ngữ phù hợp cho trẻ thì trẻ hoàn toàn có khả năng học nói và cải thiện khả năng sử dụng lời nói hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, cần phải xác định cụ thể nguyên nhân khiến bé lười tập nói, từ đó mới có thể cân nhắc áp dụng các biện pháp can thiệp, hỗ trợ phù hợp đối với trẻ nhỏ. Đối với những trẻ vẫn có khả năng nghe hiểu và phát triển tốt về mọi mặt nhưng lười nói thì có thể do ảnh hưởng của các yếu tố sau:

• Thói quen sử dụng điện thoại của nhiều trẻ nhỏ. Đối với xã hội công nghệ hiện nay, rất nhiều trẻ nhỏ đã được tiếp xúc và dùng điện thoại ngay từ khi còn rất nhỏ. Điều này khiến cho trẻ dần bị hạn chế về nhu cầu tương tác trực tiếp bên ngoài, lâu dần sẽ lười nói.
• Trẻ không có hứng thú và nhu cầu để được trò chuyện. Một số trường hợp trẻ đã có thể giao tiếp hiệu quả bằng các cử chỉ, hành động nên không còn cố gắng để nói.
• Sự vô tâm, thờ ơ của gia đình cũng chính là một trong các nguyên nhân khiến trẻ lười tập nói. Nếu trẻ không có được nhiều cơ hội để giao tiếp, tương tác thì trẻ cũng sẽ dần trở nên thu mình và không muốn học nói, gần gũi với bất kỳ ai.
• Sự cười chê, chế giễu của những người xung quanh cũng có thể khiến cho nhiều bé lười tập nói. Đặc biệt là những trẻ nói ngọng, nói lắp nếu bị người khác chọc ghẹo về giọng nói, cách giao tiếp sẽ dễ hình thành tâm lý xấu hổ, tự ti và không muốn nói nữa.
• Trẻ lười nói cũng có thể là tình trạng chậm nói đơn thuần thường xuất hiện ở nhiều trẻ nhỏ từ 2 đến 5 tuổi. Cũng bởi tốc độ phát triển ngôn ngữ của mỗi đứa trẻ sẽ có phần khác nhau nên việc trẻ chậm nói hơn so với các bạn đồng trang lứa cũng không phải là điều đáng lo ngại.

Tuy nhiên, nếu tình trạng lười tập nói của các bé có kèm theo sự suy giảm về khả năng nghe hiểu và những khía cạnh phát triển khác thì nhiều nguy cơ trẻ đang bị ảnh hưởng bởi một số vấn đề sức khỏe nghiêm trọng cần được hỗ trợ kịp thời. Cụ thể như:

• Tự kỷ: Phần lớn những đứa trẻ mắc chứng tự kỷ đều gặp khó khăn trong quá trình giao tiếp, phát triển ngôn ngữ. Có những trẻ cho đến tuổi đi học hoặc lớn hơn vẫn không sử dụng lời nói để tương tác với mọi người xung quanh. Kèm theo đó trẻ sẽ có những hành vi thường xuyên lặp đi lặp lại gây nên nhiều cản trở đối với đời sống, sinh hoạt hàng ngày.
• Trẻ chậm phát triển: Đối với các trường hợp này, trẻ nhỏ không chỉ bị hạn chế về mặt giao tiếp, lời nói mà còn gặp nhiều khó khăn trong việc phát triển tư duy, nhận thức và nhiều vấn đề khác.
• Thoái hóa ngôn ngữ: Đây cũng được xem là một trong các nguyên nhân có thể khiến cho nhiều bé lười tập nói. Trong những tháng đầu đời, trẻ vẫn có khả năng tương tác, tạo ra âm thanh như mọi đứa trẻ khác nhưng đến một thời điểm nhất định trẻ sẽ có dấu hiệu bị thoái hóa, dần mất đi ngôn ngữ và lười nói.

Tình trạng bé lười tập nói có thể chỉ là dấu hiệu đơn thuần nhưng cũng có nguy cơ là sự cảnh báo về một số vấn đề sức khỏe, bệnh lý nguy hiểm nào đó. Do đó, nếu cảm thấy lo lắng về sự phát triển ngôn ngữ của trẻ nhỏ, các bậc phụ huynh cũng nên cho trẻ tiến hành thăm khám và chẩn đoán cụ thể tại các bệnh viện chuyên khoa để được hỗ trợ hiệu quả nhất.

Ba mẹ cần làm gì để kích thích ngôn ngữ cho bé lười tập nói?

Bé lười tập nói có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau nhưng nếu có thể kịp thời phát hiện ở giai đoạn sớm và can thiệp tốt thì trẻ hoàn toàn có khả năng cải thiện khả năng dùng ngôn ngữ của mình. Tuy nhiên, các bậc phụ huynh cần đưa trẻ đến thăm khám tại các cơ sở chuyên khoa uy tín, chất lượng để được chẩn đoán chính xác, từ đó được tư vấn cụ thể về các các hỗ trợ thúc đẩy ngôn ngữ hiệu quả ở trẻ nhỏ.

1. Cùng bé đọc sách

Đọc sách là hoạt động luôn được khuyến khích ở mỗi lứa tuổi khác nhau, đặc biệt là trẻ nhỏ đang trong giai đoạn học hỏi và phát triển ngôn ngữ. Sách mang đến nhiều lợi ích đối với cuộc sống của con người. Nó không chỉ giúp bổ sung các kiến thức cần thiết mà còn hỗ trợ trẻ nhỏ phát triển tốt kỹ năng quan sát, lăng nghe và học hỏi các từ ngữ mới.

Việc đọc sách đối với những trẻ lười nói không cần phải đọc trọn vẹn cả nội dung của từng trang sách mà hãy tập trung vào việc khuyến khích trẻ quan sát, tìm kiếm thông qua hình ảnh và trao đổi, tương tác dựa trên cốt truyện. Khi đọc sách, phụ huynh hãy cùng trẻ xem những hình ảnh minh họa và đưa ra những câu hỏi trao đổi để trẻ cảm thấy hứng thú nhiều hơn.

Bên cạnh đó, khi trẻ tò mò và hỏi về những thứ được thể hiện trong sách thì ba mẹ hãy nhẹ nhàng giải đáp và hướng dẫn cho trẻ cách gọi tên các sự vật, con vật, tình huống đó. Ví dụ trong sách có vẽ bức tranh về chú bướm thì hãy nói với con rằng “Đây là con bướm, chúng đang bay”.

Ngoài ra, việc đọc sách và lựa chọn loại sách cho trẻ cùng cần phải dựa trên sở thích và mong muốn của mỗi trẻ nhỏ. Thông thường thì những loại sách dành cho bé lười tập nói thường là những loại truyện tranh có nhiều hình vẽ, màu sắc với nội dung đơn giản, ngắn gọn, dễ hiểu.

2. Hát cho bé nghe

Âm nhạc có thể giúp kích hoạt tốt khả năng chủ động nghe, sự liên tưởng, trí nhớ và kết nối cảm xúc hiệu quả ở trẻ nhỏ. Thông qua những giai điệu du dương cùng những ca từ đơn giản, dễ hiểu, trẻ nhỏ sẽ dần tiếp thu và học hỏi được thêm nhiều vốn từ mới để cải thiện khả năng giao tiếp bằng lời nói hiệu quả.

Ba mẹ nên chọn những bài hát thiếu nhi mà trẻ yêu thích để gia tăng sự hứng thú của trẻ và khuyến khích trẻ hát theo, thực hiện theo các động tác của lời bài hát để gia tăng sự kết nối ỏ trẻ. Theo chia sẻ của các chuyên gia, việc cho con học và phát triển ngôn ngữ thông qua âm nhạc, nghệ thuật sẽ gia tăng được tính hiệu quả.

Đặc biệt là những bé lười tập nói, bé có thể ghi nhớ kém những lời nói của mọi người xung quanh những có thể khắc sâu về từng giai điệu và lời bài hát mà mình yêu thích. Trong thực tế có không ít các trường hợp trẻ lười nói nhưng có thể dễ dàng ngân nga theo từng bản nhạc. Do đó, hãy tập cho trẻ thói quen nghe nhạc ngay từ khi còn bé để trẻ có thể phát triển tốt hơn về ngôn ngữ và nhiều khía cạnh khác trong cuộc sống.

3. Trò chuyện với trẻ

Trò chuyện, giao tiếp chính là một trong các biện pháp hiệu quả có thể giúp kích thích ngôn ngữ, lời nói ở những bé lười tập nói. Các chuyên gia luôn khuyến khích gia đình, phụ huynh nên thường xuyên giao tiếp và chia sẻ nhiều hơn với trẻ. Việc trẻ nhỏ không được quan tâm và có cơ hội được nói chuyện mỗi ngày cũng là nguyên nhân khiến cho trẻ thu mình và giảm dần nhu cầu học nói.

Đặc biệt hơn là trong 5 năm đầu đời, trẻ nhỏ cần được hỗ trợ và tạo nhiều điều kiện để mở rộng vốn từ, gia tăng khả năng giao tiếp bằng lời nói. Trẻ thường học hỏi và tập nói thông qua việc quan sát, lắng nghe từ những âm thanh, tiếng nói bên ngoài nên việc được trò chuyện trực tiếp sẽ giúp trẻ gia tăng ngôn ngữ hiệu quả và kích thích nhu cầu được kết nối, tương tác với mọi người nhiều hơn.

4. Dạy trẻ lười nói bằng cách chọn từ học trong ngày

Quá trình kích thích ngôn ngữ giao tiếp ở những bé lười tập nói không thể chỉ được thực hiện trong một sớm một chiều mà cần có thời gian và sự nỗ lực. Nếu trẻ không chịu nói, các bậc phụ huynh cần phải kiên trì và nhẫn nại để dạy trẻ từ những điều đơn giản, nhỏ nhặt nhất.

Mỗi ngày bạn chỉ nên đặt ra một từ chủ đạo và tập trung dạy cho trẻ nói được từ ngữ đó ở những hoàn cảnh phù hợp. Khi mới bắt đầu áp dụng phương pháp này, bạn nên ưu tiên lựa chọn những từ ngữ đơn giản, thông dụng hay sử dụng hàng ngày để trẻ dễ tiếp thu và bắt chước tốt hơn.

Để muốn trẻ ghi nhớ và nói được từ ngữ đó, phụ huynh cũng nên lặp đi lặp lại từ ngữ đó trong ngày. Khi hãy chú ý đến tầm quan sát của trẻ, tốt nhất nên giao tiếp trực tiếp bằng mắt và tương tác ngang tầm mắt của trẻ để gia tăng sự chú ý, tập trung.

Đồng thời, khi trẻ có thể nói được những từ đã dạy, ba mẹ cũng nên dành cho trẻ những lời khen, lời động viên để trẻ có thêm nhiều động lực phấn đấu hơn. Việc kiên trì thực hiện phương pháp này trong thời gian nhất định vừa giúp trẻ gia tăng khả năng nói được nhiều từ vừa hỗ trợ kích thích nhu cầu được tương tác, giao tiếp ở trẻ.

5. Thuật lại điều bạn đang làm bằng lời nói

Bằng cách thuật lại những điều bạn hoặc bé đang làm cũng là một cách hiệu quả để gia tăng khả năng ngôn ngữ và kích thích nhu cầu học nói ở nhiều trẻ nhỏ. Để giúp các bé lười tập nói cải thiện tốt hơn thì các bậc phụ huynh nên có thói quen kể lại những gì bạn đang làm cho bé nghe.

Không nhất thiết phải liên tục nói về những hành động trong ngày của bạn nhưng khi có thể, bạn hãy nói với trẻ bằng một cách diễn đạt đơn giản, dễ hiểu nhất. Ví dụ như “Mẹ đang nấu cơm”, “Ba đang làm việc”, “Ông đang tỉa cây”,…Cách này sẽ giúp trẻ học hỏi được nhiều từ ngữ mới và có thể quan sát rõ về những hành động đó.

6. Tạo điều kiện để trẻ sinh hoạt ngoài trời

Trẻ nhỏ luôn có tính hiếu động và tò mò về mọi thứ xảy ra xung quanh cuộc sống. Tuy nhiên, có không ít các gia đình cưng chiều con trẻ và lo sợ trẻ sẽ bị tác động xấu bởi môi trường bên ngoài nên rất hạn chế hoặc thậm chí không cho trẻ vui chơi, tiếp xúc với thế giới xung quanh.

Tuy nhiên, theo chia sẻ của các chuyên gia thì trẻ nhỏ cần có không gian để vui chơi và học hỏi một cách tự nhiên, lành mạnh. Việc để trẻ được tham gia và vui chơi ngoài trời chính là cơ hội tốt nhất để trẻ học hỏi, phát huy tốt các kỹ năng sống cơ bản, đặc biệt là ngôn ngữ.

Chính vì thế, nếu trẻ lười nói, các bậc phụ huynh cần phải tạo thêm nhiều điều kiện để trẻ được gặp gỡ và tham gia nhiều hoạt động giải trí lành mạnh ngoài trời. Việc được vui chơi ngoài thiên nhiên và gặp gỡ nhiều bạn bè đồng trang lứa chính là phương pháp hiệu quả để kích thích ngôn ngữ ở trẻ nhỏ, giúp trẻ nhanh chóng giao tiếp linh hoạt và gia tăng sự tự tin ở trẻ.

7. Nhờ đến sự hỗ trợ của chuyên gia

Nếu đã áp dụng hầu hết các biện pháp hỗ trợ để cải thiện tình trạng lười tập nói của trẻ nhưng không thành công thì các bậc phụ huynh cũng có thể cân nhắc đến việc nhờ đến sự trợ giúp của các chuyên gia. Tùy thuộc vào tình trạng, mức độ, nguyên nhân gây lười nói và các yếu tố khác mà chuyên gia sẽ tư vấn áp dụng tốt các biện pháp can thiệp phù hợp.

Đối với những tình trạng trẻ chậm nói, lười giao tiếp có liên quan đến những tổn thương tâm lý hoặc những bệnh lý nguy hiểm thì cần được điều trị chuyên khoa trong thời gian dài. Phụ huynh cần kết hợp chặt chẽ cùng với bác sĩ, chuyên gia để có thể hỗ trợ tốt cho trẻ trong quá trình phát triển ngôn ngữ, giúp trẻ giao tiếp và đảm bảo tốt cho cuộc sống.

Bé lười tập nói là một trong các tình trạng xuất hiện phổ biến ở trẻ nhỏ khiến cho các bậc phụ huynh cảm thấy vô cùng lo lắng, bất an. Hy vọng thông qua bài viết này, bạn đọc có thể hiểu rõ hơn về tình trạng lười nói của trẻ và có biện pháp can thiệp, hỗ trợ kịp thời để giúp trẻ phát triển vượt trội.

Có thể bạn quan tâm:

• Các bài tập cho trẻ chậm nói mẹ nên hướng dẫn bé hằng ngày
• Trẻ chậm nói nên bổ sung gì? Mẹ cần biết để chăm sóc con yêu
• Bài Test trẻ chậm nói giúp sớm phát hiện để can thiệp đúng cách
• Cách dạy bé 2 tuổi chậm nói giúp con yêu phát triển ngôn ngữ