Đặc điểm tâm lý bệnh nhân ung thư theo từng giai đoạn

Ung thư là một căn bệnh nguy hiểm thể hiện qua nhiều giai đoạn khác nhau. Theo đó, tâm lý của bệnh nhân ung thư ở từng giai đoạn cũng sẽ trải qua các cung bậc cảm xúc riêng biệt. Hiểu và biết cách chăm sóc tâm lý cho người bệnh cũng là một trong các cách cải thiện bệnh, giúp giảm bớt gánh nặng bệnh tật. 

Theo số liệu thống kê nhận thấy, ung thư là một trong các bệnh lý nguy hiểm và cũng là nguyên nhân phổ biến gây ra hàng loạt các ca tử vong. Mỗi ngày trên thế giới có khoảng gần 16 triệu chứng chết vì căn bệnh quái ác này. Một điều đáng lo ngại hơn là tỉ lệ mắc bệnh ung thư hiện nay đang ngày càng gia tăng khiến nhiều người vô cùng lo lắng và bất an.

Ung thư có khả năng gây tác động lên nhiều khía cạnh của người bệnh, cụ thể như sức khỏe thể chất, lòng tự trọng, niềm tin tôn giáo, cảm giác về bản thân, ý thức về giá trị của chính mình,….Mỗi trường hợp bệnh sẽ có những sự đấu tranh tâm lý khác nhau hoặc họ có thể chuyển qua các giai đoạn cảm xúc riêng biệt, không nhất thiết phải tuân theo bất kì các quy luật, thứ tự cụ thể nào.

Những cảm xúc này có thể xuất hiện bất ngờ, không có dấu hiệu báo trước hoặc có thể kéo dài dai dẳng không dứt. Ở những giai đoạn khác nhau của bệnh ung thư mà người bệnh sẽ có những phản ứng cảm xúc khác nhau. Chính vì thế mà việc xác định được chính xác giai đoạn bệnh cũng góp phần quan trọng cho việc xây dựng phác đồ điều trị thích hợp.

Diễn biến tâm lý của bệnh nhân ung thư qua từng giai đoạn

Có lẽ ai khi nhắc đến chứng bệnh ung thư đều cảm thấy vô cùng lo lắng và đó có thể trở thành một cú sốc tinh thần cực lớn đối với nhiều người. Cảm giác khi phát hiện bản thân mắc phải chứng bệnh nguy  hiểm này thì dường như mọi thứ xung quanh đang đổ sập xuống và không còn cách nào cứu vãn. Người bệnh sẽ phải trải qua hàng loạt các cảm xúc lẫn lộn, không tìm ra lối thoát.

Thông thường, diễn biến tâm lý chung của bệnh nhân ung thư sẽ trải qua 5 giai đoạn như sau:

1. Nghi ngờ, không tin vào kết quả chẩn đoán

Khi được chẩn đoán mắc phải một chứng bệnh ung thư nào đó thì chắc hẳn ai trong chúng ta cũng sẽ cảm thấy vô cùng hoang mang, lo lắng và sợ sệt, thậm chí có nhiều trường hợp còn không thể tin vào sự thật. Khi cầm tờ giấy kết luận của bác sĩ trên tay, chắc hẳn không ít người tự đặt ra câu hỏi cho chính mình, họ bắt đầu nghi ngờ về chẩn đoán của bác sĩ. Hoặc cũng có nhiều trường hợp tiếp tục đi thăm khám và kiểm tra lại tại các cơ sở, bệnh viện khác để chứng minh điều mình nghi ngờ là đúng.

Họ bắt đầu đi thăm khám và gặp gỡ nhiều bác sĩ chuyên môn khác, liên tục đòi thực hiện các xét nghiệm với hi vọng nhận được một kết quả khác. Mặt khác cũng có nhiều trường hợp sửng sốt, hoảng loạn và òa khóc. Họ bắt đầu cảm thấy uất ức với kết quả chẩn đoán của bạn sĩ. Nhiều người trở nên mất kiểm soát, không ăn uống, không nghỉ ngơi bởi sự thật đến với họ một cách quá bất ngờ và tàn khốc.

Trong đó cũng có một số trường hợp tìm cách che giấu người thân, họ không dám cho mọi người xung quanh biết được tình trạng sức khỏe của mình và cứ âm thầm chịu đựng. Đây được xem là diễn biến tâm lý chung mà hầu hết những bệnh nhân ung thư điều sẽ trải qua khi vừa mới nhận được tin mắc bệnh.

Cũng bởi những diễn biến tâm lý phức tạp ngay từ ban đầu của người bệnh mà tại một số trung tâm, bệnh viện tiên tiến còn có một khóa huấn luyện riêng biệt về cách thông báo tin dữ cho bệnh nhân. Các bác sĩ, nhân viên y tế cần biết cách nói giảm, nói tránh để giảm bớt những tổn thương cho người bệnh. Một số trường hợp bệnh nhân có thể được chẩn đoán là nghi ngờ mắc bệnh để có thể chuẩn bị tinh thần trước tinh thần.

2. Đau khổ, bắt đầu tin vào sự thật

Sau khi đã tiến hành thăm khám và chẩn đoán tại nhiều bệnh viện, cơ sở khác nhưng kết quả vẫn không thay đổi thì người bệnh sẽ bắt đầu tin vào sự thật. Sau khi đã bình tĩnh và cân bằng được tâm lý thì trong đầu họ sẽ xuất hiện hàng loạt các câu hỏi. Lúc này họ sẽ tìm kiếm những lời giải đáp cho các thắc mắc như:

• Căn bệnh này có thể chữa khỏi được không?
• Tại sao mình lại mắc phải căn bệnh quái ác này?
• Mình đang bị ung thư ở giai đoạn mấy, nó có nguy hiểm đến tính mạng không?
• Mình còn sống được bao lâu nữa?

Bạn sẽ bắt đầu tìm kiếm, nghiên cứu để có thể tự trả lời cho hàng loạt các câu hỏi xuất hiện trong suy nghĩ. Bạn sẽ xem nhiều tài liệu, coi báo đài, lên mạng xã hội để search thông tin. Hoặc để có được câu trả lời cụ thể và chính xác nhất với tình trạng hiện tại của bản thân thì bạn sẽ tìm gặp và trao đổi trực tiếp với chuyên gia, bác sĩ.

Thông thường, diễn biến tâm lý của bệnh nhân ung thư từ nghi ngờ, choáng váng đến đau khổ, chấp nhận sẽ diễn ra trong khoảng 3 đến 4 ngày. Trong khoảng thời gian này bạn nên thoải mái và cởi mở chia sẻ tình hình sức khỏe hiện tại của bản thân cho bạn bè và người thân biết, đừng cố gắng che giấu, chịu đựng một mình.

Bạn nên hiểu rằng, quá trình điều trị bệnh ung thư cần phải kéo dài và một mình bạn sẽ không đủ sức để gánh chịu những tổn thương của bệnh tật gây ra. Do đó, hãy tìm kiếm sự đồng cảm, an ủi và động viên từ phía gia đình, bạn bè, người thân. Họ sẽ là những chỗ dựa tin thần vững chắc để tạo thêm sức mạnh cho bạn vượt qua được thời kỳ khủng hoảng này.

3. Tìm cách chữa trị

Sau khi đã ý thức được cụ thể về tình hình sức khỏe của bản thân thì người bệnh và những người xung quanh sẽ liên tục tìm kiếm các phương pháp điều trị. Có nhiều trường hợp chỉ cần nghe ở đâu đó về một biện pháp cải thiện ung thư thì họ cũng sẽ nhanh chóng áp dụng với hi vọng đẩy lùi được căn bệnh quái ác này. Giai đoạn này bệnh nhân có thể thử qua hầu hết các biện pháp Tây y lẫn Đông y dù không chắc chắn được kết quả có thành công hay không.

Tuy nhiên, ung thư là một căn bệnh vô cùng phức tạp, nếu chỉ áp dụng các mẹo dân gian hoặc sử dụng qua các phương pháp Đông y thì khó có thể chữa lành. Do đó, người bệnh cũng cần tìm gặp bác sĩ để được thăm khám và chăm sóc bởi các biện pháp hiện đại. Tùy vào tình trạng và giai đoạn ung thư của mỗi người mà các bác sĩ sẽ cân nhắc áp dụng những phương pháp điều trị phù hợp, phổ biến nhất là hóa trị, phẫu thuật, xạ trị,….

Vì thế, tốt nhất bạn nên tìm đến các cơ sở, bệnh viện uy tín để được thăm khám và trao đổi trực tiếp với bác sĩ, từ đó đưa ra lựa chọn phù hợp. Có thể nói đây là giai đoạn mà người bệnh ung thư tràn đầy niềm tin và khao khát được sống. Họ sẽ tuân thủ đúng theo phác đồ điều trị của bác sĩ với hi vọng vượt qua được căn bệnh ung thư nguy hiểm.

4. Trầm cảm, ám ảnh về việc mình có thể chết

Đây có thể là tâm lý mà hầu hết những người bệnh đã từng trải qua, đặc biệt là những người được chẩn đoán mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối. Họ có thể nghĩ đến một thời điểm nào đó căn bệnh ung thư sẽ phát triển và di căn, họ sẽ không thể sống tiếp và phải rời xa những người mà mình yêu thương. Hơn thế nhiều người còn liên tục buồn chán, rầu rĩ và tự tách biệt với mọi người xung quanh.

Cũng chính vì tâm lý này mà người bệnh sẽ có nhiều xu hướng buông xuôi mọi thứ, họ bắt đầu dặn dò những người xung quanh mình. Thậm chí còn có nhiều trường hợp để lại di thư, hoặc ghi lại những kỉ niệm, những lời nhắn nhủ đối với những người thân, bạn bè của mình.

Ngoài ra, những suy nghĩ rối bời trong tâm trí có thể khiến họ cố gắng thực hiện các công việc đang còn dang dở, những điều mà họ chưa thể thực hiện và các dự định trong tương lai. Đây có thể là những việc vô cùng đơn giản mà họ chưa thể làm được như nấu một bữa ăn gia đình, lấy vợ/ gả chồng cho con cái, đi du lịch ở một địa điểm nào đó,…

5. Tâm lý người bệnh ung thư sau khi kết thúc điều trị

Chắc chắn rằng, sau khi trải qua quá trình điều trị thì người bệnh sẽ đối diện với một trong hai tình huống sa:

5.1 Điều trị thành công

Đây quả thực là một tin tốt và ai cũng mong muốn mình sẽ nhận được kết quả này. Lúc này tâm lý của người bệnh cũng sẽ dần thả lỏng, họ bắt đầu cảm thấy ổn định hơn sau khi vượt qua thời gian chống chọi với bệnh tận vô cùng khó khăn.

Tuy nhiên, sau niềm vui và sự hạnh phúc đó thì bạn cũng không nên chủ quan vì có thể bệnh ung thư chưa khỏi hẳn hoàn toàn hoặc có nhiều khả năng quay trở lại. Vì thế, cần phải tiếp tục duy trì áp dụng các phương pháp chăm sóc của bác sĩ. Đồng thời cần xây dựng chế độ ăn uống, nghỉ ngơi và thăm khám phù hợp.

5.2 Điều trị không thành công

Trái ngược hoàn toàn với tâm lý nêu trên, khi nhận được kết quả điều trị không thành công chắc hẳn người bệnh sẽ rơi vào trạng thái đau đớn tột độ. Đây thường là những tình trạng bệnh ung thư đã chuyển biến sang giai đoạn cuối và mục đích chính của quá trình điều trị là kéo dài sự sống và giảm bớt đau đớn cho người bệnh.

Lúc này, bệnh nhân sẽ cảm thấy vô cùng đau khổ, tuyệt vọng và không còn muốn thực hiện bất cứ điều gì. Tâm lý của họ bị tác động quá lớn sẽ khiến họ trở nên bất lực, nội tâm giằng xé dữ dội. Tuy nhiên cũng có những trường hợp lạc quan, sẵn sàng đón chờ mọi thử thách và có một khát vọng được sống vô cùng to lớn.

Tâm lý bệnh nhân ung thư theo quá trình chẩn đoán và điều trị

Diễn biến tâm lý của người bệnh ung thư sẽ thay đổi theo quá trình chẩn đoán và điều trị bệnh. Cụ thể như sau:

1. Giai đoạn thăm khám bệnh

Có thể nói, chỉ nghĩ đến hai từ “ung thư” cũng đủ khiến nhiều người hoảng sợ, ăn ngủ không yên. Thậm chí có nhiều trường hợp xem các thông tin trên báo đài, đọc các triệu chứng về bệnh ung thư vào tự vận vào triệu chứng của bản thân, cho rằng mình đang mắc phải căn bệnh hiểm nghèo này và bắt đầu suy nghĩ tiêu cực.

Khi đưa ra quyết định thăm khám bệnh nhiều người phải trải qua sự giằng xé tâm lý dữ dội. Một phần họ lo sợ phải đối mặt với tin dữ nhưng cũng một phần hi vọng phát hiện bệnh sớm để có thể điều trị kịp thời. Lúc này họ sẽ cảm thấy lo âu và vô cùng bất an cho đến khi nhận được kết quả chẩn đoán chính xác từ bác sĩ chuyên khoa.

2. Giai đoạn chẩn đoán bệnh

Sau khi biết mình đang mắc phải bệnh ung thư, nhiều bệnh nhân sẽ cảm thấy mất lòng tin, choáng váng, hoảng loạn đến mức không thể kiểm soát được cảm xúc của bản thân. Sau đó họ có thể bắt đầu chối bỏ sự thật và không tin mình đang mắc bệnh. Người bệnh có thể trở nên chán ăn, mất ngủ, không tập trung, hoang tưởng.

Đặc biệt hơn, có nhiều người bệnh còn chống đối, không chấp nhận điều trị vì họ nghĩ rằng bản thân có cố gắng đến đâu cũng không thể sống sót được. Trong trường hợp này cần phải có sự hỗ trợ của các bác sĩ tâm thần hoặc chuyên gia tâm lý để giúp họ bình tĩnh lại.

3. Giai đoạn điều trị ban đầu

Trong thực tế, mỗi phác đồ điều trị bệnh ung thư cũng đều tiềm ẩn những thách thức tâm lý riêng biệt. Cụ thể:

3.1 Phẫu thuật

Đa phần người bệnh ung thư điều cho rằng đây là biện pháp điều trị tốt nhất và hạn chế được các rủi ro. Tuy nhiên, do tính chất tần phá nên nhiều người bệnh cảm thái lo sợ và luôn bất an khi tiến hành phẫu thuật. Nhiều người còn cho rằng sau khi áp dụng biện pháp này sẽ dễ dẫn đến cái chết.

Tuy nhiên, trong thực tế nếu không tiến hành phẫu thuật kịp thời sẽ dễ làm cho các khối u phát triển, người bệnh dần như sẽ không giữ được mạng sống. Thông thường, trước khi tiến hành phẫu thuật, người bệnh sẽ trải qua hàng loạt các cảm xúc như lo sợ, bất an, có xu hướng lẩn tránh, từ chối.

3.2 Xạ trị

Nhiều người bệnh có cảm giác lo lắng, sợ hãi khi phải đối diện với nhiều máy móc. Đồng thời sau khi xạ trị có thể để lại nhiều tác dụng phụ bởi tia phóng xạ. Thực tế đây là một trong các tâm lý hết sức bình thường do người bệnh không thể hiểu rõ được nguyên tắc cơ bản của quá trị xạ trị. Sau khi được tư vấn và giải thích cụ thể bởi các chuyên gia thì người bệnh cũng sẽ dần ổn định hơn.

3.3 Hóa trị

Đôi lúc nỗi sợ về quá trình hóa trị còn lớn hơn nỗi sợ về căn bệnh ung thư. Nhiều người sợ bị rụng tóc, sợ bị mọi người dè bỉu về ngoại hình. Các chuyên gia cho biết rằng việc rụng tóc có thể xảy ra trong vài trường hợp bởi hiện nay phác đồ hóa trị mới nên rất ít gây ra tác dụng phụ này.

4. Giai đoạn cuối

Dù được tư vấn, giải thích hay không thì phần lớn các bệnh nhân ung thư ở giai đoạn cuối đều cảm nhận được tiến trình bất khả kháng của mình. Một vài người sẽ cảm thấy vô cùng sợ hãi, họ trở nên hoảng loạn và mất kiểm soát. Đôi lúc cần đến sự can thiệp của các bác sĩ tâm thần để kiểm soát tốt các hành vi nguy hiểm có thể xảy ra.

Lúc này người bệnh sẽ tồn tại rất nhiều nỗi sợ, chẳng hạn như sợ không được quan tâm, sợ cơ thể bị biến dạng, sợ đau, sợ bỏ lỡ các công việc chưa thể hoàn thành, sợ người thân đau buồn,…Những nỗi sợ hãi này sẽ tồn tại trong suốt giai đoạn này và khiến nhiều người rơi vào trạng thái trầm cảm, rối loạn tâm thần nặng.

Hướng dẫn cách chăm sóc tâm lý cho bệnh nhân ung thư

Việc chăm sóc tâm lý cho người bệnh ung thư còn phải tùy thuộc vào giai đoạn bệnh và đặc điểm tính cách của mỗi người. Có người sẽ lạc quan, vui vẻ và luôn mạnh mẽ đối diện với những thách thức nhưng cũng có người chán nản, bi quan và vô cùng sợ sệt.

Đối với những người có tâm lý dễ bị tổn thương, không vững vàng

Các đối tượng này sẽ rất nhạy cảm vì thế việc chăm sóc tâm lý cho họ cần phải được thực hiện thật khéo léo. Người chăm sóc phải nắm bắt được rõ tâm lý và tính cách của người bệnh, cũng bởi chỉ cần có một thái độ, hành động hoặc câu nói vô tình nào đó cũng đủ khiến cho cảm thấy tổn thương và trở nên suy sụp.

Vì thế, người thân hoặc những người có tiếp xúc với bệnh nhân cần phải cẩn trọng đến lời nói, hành động và cố gắng giúp họ củng cố tốt tinh thần bằng các cách như:

• Luôn có người bên cạnh để trò chuyện và động viên họ. Đồng thời có thể hỗ trợ và giúp đỡ họ trong các sinh hoạt hàng ngày hoặc những lúc mệt mỏi, đau ốm.
• Chia sẻ và cho họ đọc, xem các câu chuyện, bộ phim truyền cảm hứng để giúp cho vực dậy tinh thần, có được ý chí kiên cường để chống lại bệnh tật.
• Tạo cho bệnh nhân không gian thoải mái, vui vẻ bằng cách thường xuyên kể những câu chuyện cười, những điều mới lạ, hài hước trong cuộc sống.

Đối với người bệnh có tinh thần lạc quan, mạnh mẽ

Khi chăm sóc tinh thần cho những người bệnh luôn có niềm tin vào cuộc sống sẽ giúp bạn một phần giảm bớt lo lắng. Họ sẽ luôn biết cách tự tạo niềm vui và tìm kiếm những điều tốt đẹp xảy ra xung quanh. Vì thế, nhân viên y tế hoặc người thân chỉ cần giúp họ những điều sau:

• Hỗ trợ xây dựng và rèn luyện thói quan sinh hoạt lành mạnh.
• Theo dõi và giúp đỡ họ trong quá trình điều trị bệnh.
• Thường xuyên chia sẻ, truyền động lực và giúp họ có được một tinh thần thoải mái, vui tươi nhất.

Mong rằng qua những thông tin của bài viết này bạn đọc sẽ biết thêm về những diễn biến tâm lý của bệnh nhân ung thư, từ đó hỗ trợ chăm sóc họ tốt hơn. Nếu có thể chăm sóc tốt, bản thân người bệnh sẽ được tiếp thêm nhiều sức mạnh để chống chọi lại với căn bệnh quái ác này, từ đó có được tiên lượng tốt nhất.

Có thể bạn quan tâm:

• Tâm Trạng Thay Đổi Thất Thường Có Thể Là Dấu Hiệu Bệnh Tâm Lý
• Rối Loạn Cảm Xúc: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Và Điều Trị
• Dùng Tâm Lý Trị Liệu Chữa Trầm Cảm: Phương Pháp An Toàn Tối Ưu