Thuốc Chống Trầm Cảm 3 Vòng Là Gì? Uống Thế Nào Cho Đúng?

Thuốc chống trầm cảm 3 vòng là một trong những nhóm thuốc đầu tiên được phê duyệt trong điều trị trầm cảm và các chứng rối loạn tâm thần khác. Mặc dù tiềm ẩn nhiều rủi ro nhưng đến nay các loại thuốc này vẫn còn được dùng phổ biến khi thật sự cần thiết.

Thuốc chống trầm cảm 3 vòng là gì?

Thuốc chống trầm cảm 3 vòng (TCAs) là một trong những loại thuốc chống trầm cảm được giới thiệu và phát triển sớm nhất, từ khoảng năm 1950. Cho đến nay, các loại thuốc này vẫn còn được dùng trong điều trị bệnh trầm cảm và một số vấn đề sức khỏe khác.

Mặc dù có hiệu quả tương đối tốt nhưng TCAs thường được thay thế bằng các loại thuốc chống trầm cảm thế hệ mới gây ít tác dụng phụ hơn. Tuy nhiên, TCAs vẫn có thể là lựa chọn tốt cho một số người khi các phương pháp khác không mang lại hiệu quả.

1. Cơ chế hoạt động

Thuốc chống trầm cảm 3 vòng giúp làm giảm bớt trầm cảm bằng cách tác động tới các chất hóa học trong não (chất dẫn truyền thần kinh), cụ thể là norepinephrin và serotonin. Trong đó, norepinephrin giúp điều chỉnh phản ứng cảm xúc. Còn serotonin thường được gọi là hormone hạnh phúc.

Sự tác động đến norepinephrin và serotonin giúp truyền tải thông điệp giữa các tế bào não. Từ đó góp phần mang lại sức khỏe, tâm trạng tốt và làm tăng cảm giác ngon miệng. Hơn nữa còn giúp điều chỉnh chu kỳ ngủ – thức cũng như đồng hồ sinh học bên trong cơ thể.

Ngoài ra, TCAs còn có khả năng ngăn chặn hoạt động của các chất dẫn truyền thần kinh khác. Điển hình như acetylcholine và histamine. Từ đó giúp làm giảm các triệu chứng thực thể do bệnh trầm cảm và một số vấn đề sức khỏe khác gây ra.

Một loại TCAs có thể ảnh hưởng tới các chất dẫn truyền thần kinh này nhiều hơn so với những chất khác. Điều này giải thích vì sao một số TCAs lại hoạt động tốt hơn với những bệnh khác ngoài trầm cảm. Hoặc cũng có thể tiềm ẩn nhiều khả năng gây ra tác dụng phụ như khô miệng, táo bón hay an thần.

2. Chỉ định

Thuốc chống trầm cảm 3 vòng thường được sử dụng chủ yếu để điều trị rối loạn tâm trạng. Tuy nhiên chúng cũng có thể đem lại hiệu quả trong điều trị rối loạn nhân cách, rối loạn lo âu và rối loạn thần kinh. TCAs thường được sử dụng khi các loại thuốc khác không mang lại hiệu quả điều trị.

– Rối loạn tâm trạng thường được điều trị bằng TCAs bao gồm:

• Rối loạn lưỡng cực
• Trầm cảm nhẹ dai dẳng
• Rối loạn trầm cảm nặng

– Rối loạn lo âu có thể được điều trị bằng TCAs bao gồm:

• Rối loạn chuyển hóa cơ thể, bao gồm các rối loạn ăn uống như chứng ăn vô độ và chán ăn tâm thần
• Rối loạn lo âu tổng quát
• Rối loạn ám ảnh cưỡng chế
• Rối loạn hoảng sợ
• Rối loạn căng thẳng sau chấn thương

– Rối loạn thần kinh đôi khi được điều trị bằng TCAs bao gồm:

• Rối loạn tăng động giảm chú ý
• Đau mãn tính
• Đau cơ xơ hóa
• Bệnh Parkinson
• Đau nửa đầu
• Đau thần kinh

Ngoài ra, thuốc chống trầm cảm 3 vòng còn có thể được bác sĩ kê toa để hỗ trợ điều trị một số vấn đề sức khỏe khác. Chẳng hạn như hội chứng ruột kích thích, mất ngủ, viêm bàng quang kẽ, chứng đái dầm, chứng ngủ rũ và nấc cụt mãn tính.

3. Chống chỉ định

Thuốc chống trầm cảm 3 vòng không được kê toa cho các đối tượng sau:

• Trẻ em dưới 12 tuổi
• Những người quá mẫn với bất kỳ thành phần nào của thuốc
• Phụ nữ mang thai và đang nuôi con bú
• Bệnh nhân đang trong giai đoạn phục hồi sau cơn nhồi máu cơ tim
• Những người đang dùng IMAO
• Những người mới ngừng IMAO chưa đủ 14 ngày

Các thuốc chống trầm cảm 3 vòng được dùng phổ biến hiện nay

Các thuốc chống trầm cảm 3 vòng cần có sự chỉ định của bác sĩ mới được phép sử dụng. Tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể mà bác sĩ sẽ cân nhắc kê toa các loại thuốc phù hợp.

Một số loại thuốc chống trầm cảm 3 vòng đã được phê duyệt sử dụng bao gồm:

• Anafranil (clomipramine)
• Asendin (amoxapine)
• Tofranil (imipramine)
• Vivactil (protriptyline)
• Pamelor (nortriptyline)
• Sinequan (doxepin)
• Surmontil (trimipramine)
• Elavil (amitriptyline)
• Norpramin (desipramine)

Một số lưu ý khi dùng thuốc chống trầm cảm 3 vòng

Hiện nay, các thuốc chống trầm cảm 3 vòng đang không còn được sử dụng quá phổ biến như trước. Mặc dù chúng vẫn có hiệu quả tốt nhưng lại tiềm ẩn nhiều tác dụng phụ và các rủi ro nguy hại cho sức khỏe.

Để đảm bảo an toàn khi điều trị bằng TCAs, cần lưu ý đến một số vấn đề sau:

1. Tác dụng phụ

Các thuốc chống trầm cảm 3 vòng có cách thức hoạt động khác nhau nên các tác dụng phụ cũng có thể khác nhau giữa các loại thuốc. Một số tác dụng phụ có thể sẽ biến mất sau một thời gian nhất định.

Trong khi đó, các tác dụng phụ khác lại có thể khiến bác sĩ phải thử một loại thuốc khác cho bệnh nhân để nhận được đáp ứng tốt hơn. Các tác dụng phụ của TCAs thường phụ thuộc vào liều dùng. Liều cao hơn sẽ dễ gây ra nhiều tác dụng phụ hơn.

Tác dụng phụ phổ biến có thể xảy ra bao gồm:

• Buồn ngủ
• Nhìn mờ
• Khô miệng
• Táo bón
• Giảm huyết áp khi chuyển từ tư thế ngồi sang tư thế đứng
• Choáng váng
• Bí tiểu

Các tác dụng phụ khác có thể bao gồm:

• Giảm cân
• Tăng cảm giác thèm ăn
• Đổ quá nhiều mồ hôi
• Các vấn đề về tình dục

Đối với các loại TCAs gây buồn ngủ thì bạn cần cẩn thận khi thực hiện các hoạt động đòi hỏi phải tỉnh táo. Đặc biệt là lái xe ô tô, vận hành máy móc,…

Một số loại TCAs có thể gây ra các tác dụng phụ ảnh hưởng đến sự an toàn. Phải kể đến như mất phương hướng hoặc nhầm lẫn (nhất là ở người cao tuổi khi dùng liều quá cao), tăng hoặc nhịp tim không đều, co giật thường xuyên hơn ở những người bị co giật.

2. Ngộ độc thuốc chống trầm cảm 3 vòng

Ngộ độc TCAs thường diễn ra phổ biến khi sử dụng quá liều hay ngừng thuốc đột ngột. Tình trạng ngộ độc cấp tính thường có biến chuyển nhanh và rất khó tiên lượng.

Các tình trạng ngộ độc có thể xảy ra khi sử dụng thuốc chống trầm cảm 3 vòng bao gồm:

• Ngộ độc trên hệ hô hấp: Các vấn đề thường gặp là co mạch, co thắt phế quản, tụt huyết áp, tổn thương phổi cấp, nhiễm trùng phổi,…
• Ngộ độc trên hệ tim mạch: Việc dùng TCAs quá liều có thể gây co giật, tụt huyết áp, rối loạn nhịp tim, giảm oxy máu,…
• Ngộ độc trên hệ thần kinh trung ương: Triệu chứng có thể gặp là kích động, co giật toàn thân, xuất hiện ảo giác, hôn mê, rối loạn hành vi,… Thường xảy ra phổ biến khi dùng quá liều, lạm dụng, người bị chấn thương sọ não hay có tiền sử co giật.

Độc tính của TCAs thường sẽ tác động mạnh mẽ trong những giờ đầu tiên. Những biểu hiện bất thường sẽ bắt đầu xuất hiện sau đó vài giờ. Trong nhiều trường hợp, ngộ độc thuốc chống trầm cảm 3 vòng có thể dẫn tới tử vong.

Nếu nghi ngờ hoặc biết bản thân sử dụng TCAs quá liều thì bạn cần tìm kiếm sự hỗ trợ y tế ngay lập tức. Can thiệp kịp thời sẽ giúp bảo vệ tốt hơn cho sức khỏe và cả tính mạng của bạn.

3. Tương tác thuốc

Thực tế cho thấy, một số tác dụng phụ của thuốc có thể tăng lên khi sử dụng đồng thời với các loại thuốc khác. Trong nhiều trường hợp khác, tương tác xảy ra có thể ảnh hưởng tới nồng độ của thuốc trong máu.

Do đó, bạn cần thông báo cho bác sĩ được biết về bất cứ loại thuốc nào mà bạn đang dùng. Bao gồm cả thuốc không kê toa, thuốc thảo dược, viên uống bổ sung hay thuốc kích thích.

Một số thuốc và chất có thể gây tương tác với thuốc bao gồm:

• Rượu có thể ngăn chặn hoạt động của TCAs nên khi đang sử dụng TCAs thì bạn cần tránh uống rượu.
• Thuốc kháng cholinergic được sử dụng để điều trị chứng tiểu không tự chủ có thể gây tê liệt ruột nếu sử dụng đồng thời với TCAs.
• Clonidine được dùng điều trị tăng huyết áp, nếu dùng cùng với TCAs có thể gây tăng huyết áp nguy hiểm.
• Epinephrine dùng trong điều trị các phản ứng dị ứng nghiêm trọng cũng có thể gây tăng huyết áp nguy hiểm nếu sử dụng cùng TCAs.
• Thuốc ức chế monoamine oxidase (MAO) dùng trong điều trị trầm cảm có thể gây sốt cao, co giật hay thậm chí là tử vong nếu dùng chung với TCAs.
• Tagamet (cimetidine) được dùng để làm giảm acid dạ dày có thể làm tăng nồng độ TCAs trong máu. Từ đó làm gia tăng thêm các tác dụng phụ.

5. Tình trạng sức khỏe mãn tính

TCAs có thể gây ra vấn đề ở những người có sẵn các tình trạng sức khỏe mãn tính. Phải kể đến như bệnh tăng nhãn áp, các vấn đề về tim, phì đại tuyến tiền liệt, bệnh tiểu đường, bệnh gan, tiền sử động kinh. Hãy trao đổi với bác sĩ về việc liệu TCAs có thật sự là lựa chọn an toàn khi bạn đang mắc bệnh mãn tính hay không.

6. Nguy cơ tự tử khi sử dụng thuốc chống trầm cảm 3 vòng

Đa số các loại thuốc chống trầm cảm 3 vòng được FDA phê duyệt đều đảm bảo an toàn. Tuy nhiên, cần có sự theo dõi chặt chẽ trong quá trình sử dụng. Đặc biệt là ở các đối tượng trẻ em và thanh thiếu niên.

Trên thực tế, trẻ em và thanh thiếu niên dưới 25 tuổi có thể gia tăng suy nghĩ và hành vi tự sát khi sử dụng TCAs. Nhất là trong vài tuần đầu sau khi bắt đầu dùng thuốc hoặc khi thay đổi liều lượng.

Do đó, cần theo dõi xem liệu TCAs có làm trầm trọng thêm tình trạng trầm cảm hoặc hành vi bất thường hay không. Trường hợp bạn phát hiện chính mình hay người thân có ý định tự sát khi dùng TCAs hãy liên hệ ngay với bác sĩ hoặc tìm kiếm sự trợ giúp khẩn cấp.

Thuốc chống trầm cảm 3 vòng thường được chỉ định khi các loại thuốc chống trầm cảm thế hệ mới không đáp ứng điều trị. Cần đảm bảo dùng đúng hướng dẫn của bác sĩ để nhận được hiệu quả tốt và tránh các rủi ro nghiêm trọng xảy ra.

Có thể bạn quan tâm:

• Trầm Cảm Cười: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu, Chẩn Đoán Và Điều Trị
• Liệu Pháp Nhận Thức Hành Vi: Sức Mạnh Trong Trị Liệu Tâm Lý