Hội chứng rối loạn lo âu không biệt định và hướng điều trị

Việc phát hiện và chẩn đoán hội chứng rối loạn lo âu không biệt định thường gặp nhiều khó khăn do không có đủ tiêu chí để xác định chính xác tình trạng bệnh. Tuy nhiên nếu không sớm phát hiện và điều trị, bệnh vẫn sẽ gây ra rất nhiều hệ lụy không tốt ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tinh thần và cuộc sống của người bệnh.

Hội chứng rối loạn lo âu không biệt định là gì?

Rối loạn lo âu là một căn bệnh tâm lý tiềm ẩn rất nhiều nguy hiểm được đặc trưng bằng các trạng thái lo âu quá mức ngay cả với các tình huống, sự kiện bình thường; có xu hướng lặp đi lặp lại các hành vi, suy nghĩ hay có thể trở nên hoảng loạn, kích động khi đứng trước các sự kiện gây căng thẳng. Bản thân người bệnh đôi khi có thể hiểu rằng mình có những nỗi sợ vô lý nhưng lại không thể nào kiểm soát được.

Có rất nhiều dạng rối loạn lo âu như ám ảnh sợ bệnh tật, rối loạn hoảng sợ, rối loạn lo âu lan tỏa… Các phân loại bệnh sẽ dựa trên triệu chứng, nguồn gốc nỗi sợ, các tình huống gây sợ. Các chẩn đoán thường được thực hiện thông qua ICD – 10 (Phân loại thống kê quốc tế về các bệnh tật và vấn đề sức khỏe liên quan) hay DSM – 5 (Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn tâm thần) để xác định và phân loại bệnh chính xác hơn.

Tuy nhiên các hội chứng rối loạn lo âu không biệt định lại nằm ngoài các dự đoán này. Người bệnh vẫn có những triệu chứng lo âu, hoảng loạn quá mức nhưng lại không có đầy đủ các triệu chứng để chẩn đoán phân loại bệnh chính khác như các dạng bệnh khác. Điều này đã gây ra rất nhiều khó khăn trong quá trình chẩn đoán và xác định bệnh.

Thực tế thì hội chứng rối loạn lo âu không biệt định cũng có được ghi rõ và phân loại trong các cuốn sách chuyên ngành nhưng lại không có quá nhiều các tài liệu nêu rõ các triệu chứng, nguyên nhân hay yếu tố giúp chẩn đoán bệnh. Điều này cũng khiến việc đưa ra chẩn đoán của bác sĩ hay chuyên gia gặp nhiều khó khăn, đặc biệt với những người mới chưa có kinh nghiệm.

Dấu hiệu hội chứng rối loạn lo âu không biệt định

Các rối loạn lo âu biệt định thường đặc trưng bằng việc ám ảnh, sợ hãi, lo âu trong các tình huống rõ ràng, chẳng hạn như gián, sợ tay bị bẩn hay sợ đám đông. Còn “không biệt định” có thể hiểu với nghĩa là các triệu chứng mơ hồ, không rõ ràng, không thể xác nhận chính xác điều gì. Người bệnh rõ ràng có những triệu chứng lo âu quá mức, cơ thể bị căng cứng, dễ hoảng loạn nhưng nếu tra các phân loại chẩn đoán thì lại không thể phân vào dạng bệnh nào.

Hơn nữa các triệu chứng này có lúc được biểu hiện rõ ràng nhưng có lúc lại rất mơ hồ, giống với các bệnh tâm lý khác, chẳng hạn như trầm cảm hay rối loạn lưỡng cực (hai căn bệnh này cũng đều có dạng “không biệt định” nên cũng gây khó khăn trong việc xác định là dạng nào). Do đó hầu hết bác sĩ đều chưa thể xác định chính xác 100% bệnh ngay từ những lần thăm khám đầu tiên.

Nói chung, hội chứng rối loạn lo âu không biệt định vẫn sẽ có những triệu chứng như lo âu quá mức, dễ giật mình, dễ hoảng loạn, mất ngủ, căng cơ, mất ngủ, ngủ bồn chồn nên hay gặp ác mộng, dễ gặp các vấn đề về huyết áp, tim mạch, dạ dày..

Bác sĩ và các chuyên gia cần phải xem xét chính xác các triệu chứng của người bệnh, xem các dấu hiệu nào biểu hiện nổi trội hơn đồng thời làm một số bài test hay các xét nghiệm cần thiết mới có thể đưa ra chẩn đoán cuối cùng, hạn chế nguy cơ nhầm lẫn với một số bệnh tâm lý khác có các triệu chứng tương tự.

Nguyên nhân hội chứng rối loạn lo âu không biệt định

Hiện tại, hội chứng rối loạn lo âu không biệt định vẫn chưa thể xác định cơ chế gây nên những nhiễu loạn tâm lý này. Tuy nhiên bệnh cũng được cho là có liên quan đến các yếu tố di truyền, ám ảnh từ quá khứ, người thường xuyên trong trạng thái căng thẳng, stress quá mức hay những người có xu hướng lạm dụng các chất gây nghiện, chất kích thích.

Bên cạnh đó ở những người vốn đã có tính cách nhút nhát, có tinh thần yếu, người từng bị bệnh nặng hay các bệnh mãn tính buộc phải điều trị trong thời gian dài cũng có nguy cơ mắc bệnh rất cao.

Trong quá trình thăm khám với bác sĩ, người bệnh hãy thông báo và chia sẻ chi tiết về tình trạng sức khỏe, tiền sử tâm lý, tiền sử bệnh lý hay các yếu tố gia đình liên quan. Điều này sẽ giúp ích rất nhiều cho quá trình đưa ra chẩn đoán cuối cùng và lên phác đồ điều trị phù hợp với từng người.

Hướng điều trị hội chứng rối loạn lo âu không biệt định

Mặc dù có các triệu chứng không quá rõ ràng và dễ nhầm lẫn với một số vấn đề tâm lý khác nhưng nhìn chung hướng điều trị cho các bệnh này khá tương tự nhau. Hiện nay hai phương pháp chính được sử dụng trong điều trị các bệnh tâm lý là dùng thuốc và trị liệu tâm lý kết hợp với việc thay đổi lối sống khoa học để loại bỏ sớm những điều tiêu cực trong tâm trí người bệnh.

Hầu hết các biện pháp này đều có thể được thực hiện như nhau, quan trọng là cách mà nhà trị liệu áp dụng cho từng người bệnh như thế nào. Người bệnh nên tìm đến các bệnh viện lớn có chuyên khoa về tâm thần hay các trung tâm tâm lý uy tín, có các chuyên gia tâm lý giỏi, có chuyên môn cao để có thể đưa ra chẩn đoán và phác đồ trị liệu phù hợp nhất cho từng người.

Dùng các loại thuốc Tây

Mục đích của việc dùng những loại thuốc Tây trong điều trị hội chứng rối loạn lo âu không biệt định chính là nhằm kiểm soát những trạng thái lo âu quá mức cho người bệnh. Tùy vào các triệu chứng, mức độ, tần suất mà bác sĩ sẽ chỉ định các liều dài hạn hay ngắn hạn. Người bệnh cần đảm bảo tuân thủ tuyệt đối theo chỉ định của bác sĩ để có thể cải thiện bệnh hiệu quả nhất.

Các loại thuốc chính được chỉ định trong điều trị hội chứng rối loạn lo âu không biệt định như

• Nhóm thuốc chống trầm cảm: thường chỉ định thuốc nhóm SSRI ( escitalopram (Lexapro) và fluoxetine (Prozac); nhóm SNRIs (duloxetine (Cymbalta) và venlafaxine (Effexor)) hoặc Bupropion. Các nhóm thuốc này giúp kiểm soát được trạng thái chán chường, tiêu cực, ngăn ngừa nguy cơ xuất hiện các suy nghĩ tự sát ở người bệnh.
• Thuốc giảm lo âu:  alprazolam (Xanax) và clonazepam (Klonopin) sẽ giúp giảm cảm giác lo âu quá mức, giảm cảm giác căng cơ để người bệnh cảm thấy thoải mái hơn, nhất là khi nghỉ ngơi.
• Các loại thuốc khác: thuốc an thần, thuốc chẹn beta, thuốc chống loạn thần hay một số nhóm vitamin B, các thực phẩm chức năng giúp cải thiện trí não cũng thường được chỉ định cho người bệnh để kiểm soát các triệu chứng hiệu quả.

Người bệnh cần đảm bảo tuyệt đối tuân thủ theo chỉ định từ bác sĩ bởi các loại thuốc thường kèm theo rất nhiều tác dụng phụ, chẳng hạn như khô miệng, đau đầu, buồn nôn hay gặp một vài vấn đề về dạ dày. Thuốc có thể kiểm soát các trạng thái tuyệt vọng, lo lắng, hoảng loạn cho người bệnh nhưng cũng có thể tăng thêm sự mệt mỏi của người bệnh.

Việc lạm dụng hay dừng thuốc sớm đều có thể làm tăng nguy cơ nhờn thuốc, giảm hiệu quả điều trị và khiến trong những lần điều trị sau buộc phải tăng liều. Do đó người bệnh không nên tự ý dùng thuốc khi chưa có chỉ định hay dùng sai đơn thuốc để đảm bảo kết quả điều trị đúng như mong muốn.

Trị liệu tâm lý

Tâm lý trị liệu là phương pháp được ứng dụng cho rất nhiều vấn đề tâm lý hiện nay, bao gồm cả hội chứng rối loạn lo âu không biệt định. Thông qua việc trò chuyện cùng người bệnh, chuyên gia tâm lý có thể nắm bắt rõ các triệu chứng, nỗi hoảng sợ, nguồn gốc nỗi sợ nên cũng góp phần đưa ra chính xác các chẩn đoán bệnh hơn. Đây là phương pháp được đánh giá khá cao trong điều trị các dạng rối loạn lo âu hiện nay.

Chuyên gia tâm lý sẽ lắng nghe những chia sẻ từ bệnh nhân để đưa ra các đánh giá, nhận định và lên liệu trình trị liệu phù hợp. Mục tiêu của phương pháp này là giúp bệnh nhân hiểu được bản chất vấn đề nỗi sợ của mình, loại bỏ những cảm xúc tiêu cực và nhận thức sai lệch để thay thế bằng những điều tích cực, đúng đắn hơn. Khi bản thân người bệnh có thể thay đổi hướng suy nghĩ của mình thì cảm xúc, hành vi cũng thay đổi theo.

Tùy vào tình trạng của bệnh nhân, chuyên gia trị liệu cũng có thể sắp xếp các không gian phù hợp để người bệnh học đối diện với nỗi sợ hãi thay vì tìm cách chạy trốn, né tránh như trước. Chuyên gia tâm lý cũng hướng dẫn người bệnh cách đương đầu với căng thẳng, các liệu pháp thư giãn, cách kiểm soát cảm xúc để ngăn ngừa nguy cơ bệnh tái diễn trở lại ngay sau đó.

Điều trị rối loạn lo âu bằng tâm lý trị liệu thực sự mang đến rất nhiều lợi ích cho người bệnh bởi có thể hạn chế tối đa các tác dụng phụ. Người bệnh nên thực hiện đúng với những hướng dẫn từ nhà trị liệu, nếu đáp ứng tốt với phương pháp này thì khả năng tái phát bệnh thường khá thấp.

Chăm sóc và điều trị tại nhà

Cần hiểu rằng bản chất, nguyên nhân nỗi lo âu của người mắc hội chứng rối loạn lo âu không biệt định không được xác định một cách chính xác nên nếu không có hướng kiểm soát sớm bệnh vẫn có thể tái diễn sau đó. Thay đổi một lối sống lành mạnh, thư giãn tinh thần, học cách kiểm soát cảm xúc theo hướng dẫn từ nhà trị liệu sẽ giúp người bệnh nâng cao chất lượng cuộc sống, nhanh chóng hòa nhập trở lại với cộng đồng.

Một số hướng chăm sóc và điều trị tại nhà mà người bệnh nên quan tâm như

• Đảm bảo ngủ đủ giấc hằng ngày. Cơ thể ngủ đủ giấc sẽ được nạp đủ năng lượng, từ đó giúp tinh thần thêm minh mẫn, tỉnh táo, hạn chế được các trạng thái lo âu căng thẳng quá mức. Trong trường hợp người bệnh cần dùng các loại thuốc hỗ trợ giấc ngủ hãy cố gắng đi ngủ vào đúng một thời điểm hằng ngày để quen giấc và rút ngắn thời gian sử dụng các loại thuốc này
• Duy trì thói quen luyện tập thể dục thể thao hằng ngày. Khi cơ thể vận động sẽ kích thích tiết ra các hormone hạnh phúc giúp tinh thần vui vẻ, lạc quan và tích cực hơn. Tập thể dục hằng ngày cũng đem đến rất nhiều lợi ích cho sức khỏe để cải thiện các vấn đề mà hội chứng rối loạn lo âu không biệt định gây ra cho cơ thể trước đó.
• Nâng cao tinh thần bằng các biện pháp thư giãn, chẳng hạn như tắm với nước ấm, liệu pháp mùi hương, dùng trà thảo dược. Một tách trà hoa cúc ấm có thể giúp bạn nhanh chóng lấy lại bình tĩnh khi bộc phát các cảm xúc lo âu, căng thẳng quá mức
• Thiền và yoga đều là các liệu pháp giúp thư giãn, cân bằng tâm trí, loại bỏ được những điều tích cực. Hai bộ môn này sẽ giúp bạn học cách kiểm soát được hơi thở của bản thân, qua đó có thể học được cách kiểm soát cảm xúc trong nhiều tình huống.
• Sống chậm lại và hướng đến những suy nghĩ tích cực hằng ngày. Học cách nhìn nhận vấn đề theo nhiều chiều hướng có thể giúp bạn loại bỏ được những cảm xúc tiêu cực trong đầu
• Tuyệt đối tránh xa thuốc lá, bia rượu hay các chất kích thích
• Tăng cường bổ sung omega 3, choline, vitamin B, vitamin C cùng các dưỡng chất tốt cho sức khỏe và trí não trong chế độ ăn uống hằng ngày. Một chế độ ăn lành mạnh, giàu rau xanh, trái cây, cá béo hay các loại hạt có thể mang đến rất nhiều lợi ích cho người hội chứng rối loạn lo âu không biệt định
• Giảm thiểu các thực phẩm gluten, đường hay dầu mỡ trong bữa ăn hằng ngày. Người bệnh cần tránh ăn các món ăn nhanh, món ăn công nghiệp, thực phẩm có chất tạo ngọt nhân tạo để tốt hơn cho sức khỏe và não bộ
• Tìm kiếm sự giúp đỡ từ người thân, bạn bè và gia đình. Chủ động chia sẻ và nói rõ vấn đề của bản thân sẽ giúp bạn cảm thấy thoải mái, cơ thể được thả lỏng hơn
• Tạo cho bản thân sự bận rộn thông qua việc tập trung làm việc hay tham gia vào các trải nghiệm mới của bản thân

Hội chứng rối loạn lo âu không biệt định do không có các triệu chứng cụ thể nên đôi khi có thể bị nhầm lẫn trong chẩn đoán và gây ra rất nhiều hệ lụy xấu trong cuộc sống, sức khỏe của người bệnh. Thay đổi thói quen sống lành mạnh, loại bỏ những căng thẳng, duy trì các thói quen tốt có thể giúp phòng tránh được nguy cơ mắc căn bệnh này. Hy vọng những chia sẻ này đã đem đến cho bạn nhiều thông tin hữu ích.

Có thể bạn quan tâm:

• Rối loạn lo âu toàn thể: Những điều bạn nên biết
• 11 Cách chữa rối loạn lo âu không cần uống thuốc bạn nên thử
• Hội chứng ám ảnh cân nặng (sợ tăng cân): Làm sao thoát khỏi?