Tâm lý bất ổn: 8 Dấu hiệu nhận biết để sớm can thiệp đúng cách

Những cảm xúc tiêu cực cùng nhiều yếu tố khác có thể khiến một người gặp phải tâm lý bất ổn. Điều quan trọng là nhận biết các dấu hiệu để hỗ trợ người không ổn định về tinh thần vượt qua tình trạng này.

Tâm lý bất ổn – Nguyên nhân do đâu?

Tâm lý bất ổn là một cụm từ rộng rãi được dùng để chỉ tình trạng sức khỏe tâm thần gây ra những thay đổi trong suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của một người. Những thay đổi này có thể tác động đến gia đình, các mối quan hệ và mọi khía cạnh khác trong cuộc sống.

Trạng thái tâm lý không ổn định có thể được di truyền từ các thế hệ trước đó. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng có mối liên kết di truyền giữa các bệnh lý tâm lý như trầm cảm, rối loạn lo âu và tâm thần phân liệt.

Môi trường sống, gia đình và xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành tâm lý của mỗi người. Các sự kiện tiêu cực xảy ra trong cuộc sống như mất mát, tra tấn, bạo lực gia đình cũng như căng thẳng liên tục có thể góp phần gây ra tâm lý bất ổn.

Theo nghiên cứu, các hóa chất trong não bộ như chất dẫn truyền thần kinh serotonin, dopamine và norepinephrine bị mất cân bằng dẫn đến các rối loạn tâm lý như trầm cảm hoặc rối loạn lo âu.

Cảm giác căng thẳng và áp lực từ công việc, học tập, quan hệ hoặc các yếu tố khác trong cuộc sống có thể làm tăng nguy cơ tạo ra tâm lý bất ổn. Ngoài ra, việc sử dụng các chất kích thích như thuốc lá, rượu bia hoặc chất gây nghiện khác có thể gây ra các vấn đề về mặt tâm lý.

8 Dấu hiệu nhận biết tâm lý bất ổn

Có nhiều dấu hiệu cho thấy có thể ai đó đang phải đối mặt với tình trạng tâm lý bất ổn. Nhiều trường hợp các dấu hiệu này không phải lúc nào cũng xuất hiện và các triệu chứng ở mỗi người sẽ khác nhau. Tuy nhiên, một số dấu hiệu phổ biến của tình trạng này cần được nhận biết, bao gồm:

1. Thay đổi tâm trạng đột ngột

Khi một người thường xuyên trải qua những cảm xúc dao động nhanh chóng, đây có thể là dấu hiệu của trạng thái tinh thần không ổn định. Người bệnh có thể vui vẻ phút chốc và tức giận ngay sau đó. Tâm trạng thất thường là điều phổ biến, tuy nhiên điểm khác biệt giữa người bình thường và người có tinh thần không ổn định là không có nguyên nhân rõ ràng cho những tiềm ẩn về vấn đề sức khỏe tâm thần này.

Người có vấn đề về tâm lý thường trải qua cảm xúc lo lắng không lý do, phản ứng mạnh mẽ hơn với tình huống căng thẳng thông thường. Người bệnh có thể cảm thấy mất kiểm soát và không biết cách ổn định cảm xúc của mình, điều này làm trầm trọng thêm các triệu chứng.

2. Lo lắng cực độ và hoang tưởng

Người gặp tâm lý bất ổn có thể trải qua cảm giác lo lắng mạnh mẽ không thể kiểm soát và chúng đi kèm với triệu chứng như run rẩy, mồ hôi, tim đập nhanh, khó thở, buồn nôn, đau bụng. Cảm giác lo lắng có thể tồn tại trong một khoảng thời gian dài và không có dấu hiệu giảm đi.

Sự không ổn định về mặt tâm lý có thể khiến người bệnh tin vào những điều không có căn cứ thực tế đi kèm với suy nghĩ không hợp lý về cảm xúc của mình hoặc người khác. Hoang tưởng có thể dẫn đến hành vi không bình thường như tránh giao tiếp xã hội, tự hại bản thân, làm hại người khác và hành động dựa trên niềm tin sai lầm.

3. Thay đổi hành vi

Một dấu hiệu quan trọng của tâm lý bất ổn là thể hiện hành vi hung hăng hoặc bạo lực, có thể là hành vi giận dữ đối với người khác hoặc thậm chí tự gây tổn thương cho bản thân. Những người gặp bất ổn về tâm lý đôi khi có thể nóng tính và thù địch. Bạo lực có thể là một cách để tự bảo vệ mình khỏi nỗi sợ ảo tưởng hoặc là dấu hiệu của bệnh tâm thần cụ thể.

5. Tự tổn thương

Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất của tâm lý bất ổn và cần được xem xét ngay lập tức. Người có ý nghĩ tự sát thường thảo luận hoặc viết về việc tự hại bản thân. Đồng thời người bệnh có thể cố gắng tự tử hoặc có kế hoạch để tự hủy hoại bản thân.

Người đang trải qua tâm lý bất ổn có thể tìm kiếm thông tin về tự tử trên Internet, trong sách báo hoặc qua các cuộc trò chuyện với những người khác.

6. Tự cô lập

Một dấu hiệu khác là người gặp bất ổn về tâm lý có thể tách ra khỏi các mối quan hệ xã hội, giao tiếp ít hơn với bạn bè và gia đình. Người bệnh thường cảm thấy không thoải mái khi gặp gỡ và giao tiếp với người khác vì cho rằng mình không đủ giỏi hoặc không xứng đáng để tham gia vào các hoạt động xã hội.

Người gặp bất ổn tâm lý thường có xu hướng hủy bỏ các kế hoạch gặp gỡ, đi chơi, sự kiện xã hội mà trước đó đã cam kết tham gia. Thay vì gặp mặt và trò chuyện trực tiếp, bệnh nhân ưu tiên trò chuyện qua tin nhắn, email hoặc các phương tiện truyền thông.

7. Khó tập trung

Người gặp phải tình trạng tâm lý bất ổn thường gặp khó khăn trong việc tập trung vào công việc, học tập hoặc hoạt động hàng ngày. Họ có thể gặp khó khăn trong việc ghi nhớ và lặp lại thông tin.

Người đang trải qua tình trạng này có thể bắt đầu sử dụng các cơ chế tự bảo vệ không lành mạnh như trì hoãn công việc hoặc trốn tránh các trách nhiệm, làm suy giảm khả năng tập trung.

8. Thay đổi chế độ ăn uống

Triệu chứng này đặc trưng cho tình trạng tâm lý bất ổn và một số rối loạn tâm thần nhất định. Người bệnh có thể chuyển sang ăn các loại thực phẩm không lành mạnh như thức ăn nhanh, thức ăn giàu đường hoặc ngược lại cảm thấy chán ăn.

Người gặp tình trạng bất ổn có thể trở nên căng thẳng khi phải ăn, xuất hiện các biểu hiện của rối loạn ăn uống như lo lắng về cân nặng, cảm giác có lỗi khi ăn hoặc cố gắng kiểm soát quá mức lượng thức ăn.

Tác động của bất ổn tâm lý đối với sức khỏe và đời sống

Dưới đây là một số tác động tiêu cực tiềm ẩn hoặc rõ ràng do tâm lý bất ổn gây ra:

• Gây khó khăn cho việc tập trung và hoàn thành nhiệm vụ tại nơi làm việc hoặc trường học.
• Khó duy trì các mối quan hệ, tương tác với người khác dẫn đến sự cô lập với xã hội.
• Tăng nguy cơ tự làm hại bản thân hoặc tự tử.
• Sức khỏe thể chất suy giảm.
• Gây khó khăn trong việc duy trì việc làm, dẫn đến các vấn đề tài chính.
• Gặp khó khăn trong việc duy trì nhà ở ổn định, điều này có thể dẫn đến tình trạng vô gia cư.
• Lạm dụng chất gây nghiện.
• Bỏ bê việc tự chăm sóc bản thân.

Cách điều trị tâm lý bất ổn hiệu quả

Có nhiều loại phương pháp điều trị và trị liệu sức khỏe tâm thần được chứng minh an toàn và hiệu quả trong việc điều trị bệnh nhân gặp tình trạng tâm lý bất ổn. Một số phương pháp điều trị phổ biến, bao gồm:

1. Thuốc điều trị

Các loại thuốc điều trị ngày nay được biết đến vì tính an toàn và hiệu quả khi được sử dụng theo chỉ dẫn của nhà cung cấp dịch vụ y tế. Khi sử dụng thuốc cần quan tâm đến tác dụng phụ và báo cáo cho bác sĩ chuyên khoa và các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe.

Một số loại thuốc phổ biến được sử dụng để điều trị tâm lý bất ổn bao gồm: thuốc ổn định tâm trạng, thuốc chống trầm cảm, thuốc chống lo âu, thuốc chống loạn thần. Thông thường, các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe sẽ kết hợp thuốc với một hoặc nhiều hình thức trị liệu tâm lý khác nhau để điều trị cho bệnh nhân.

2. Tâm lý trị liệu

Đây là phương pháp sử dụng các kỹ thuật tâm lý thông qua tương tác với bệnh nhân để giúp hiểu được nguyên nhân gốc rễ của vấn đề, thay đổi hành vi và khắc phục chúng. Các chuyên gia sẽ chẩn đoán và đề xuất liệu pháp thích hợp giúp người bệnh vượt qua và kiểm soát tâm lý.

• Trị liệu hành vi: Đây là phương pháp sử dụng các kỹ thuật khác nhau để thay đổi một số hành vi không thích hợp nhằm đạt được kết quả điều trị tâm lý bất ổn đi kèm triệu chứng trầm cảm, lo âu, rối loạn hoảng sợ, rối loạn lưỡng cực, rối loạn chất gây nghiện,…
• Liệu pháp hành vi nhận thức: Điều này tương tự như liệu pháp hành vi nhưng kỹ thuật được sử dụng là giúp bệnh nhân hiểu và thay đổi những suy nghĩ tiêu cực ảnh hưởng đến tâm lý bất ổn. Loại trị liệu này có thể giúp giảm lo âu, nghiện ngập, ám ảnh và trầm cảm.
• Trị liệu phân tâm học: Phương pháp này được thực hiện tương tự như hành vi nhận thức nhưng ở phạm vi rộng hơn. Nhà trị liệu đi sâu hơn vào trải nghiệm cá nhân của bệnh nhân để tìm ra nguyên nhân gây ra bất ổn.

3. Nhập viện

Trong một số trường hợp, bệnh nhân gặp bất ổn tâm lý cần nhập viện để được theo dõi. Người bệnh có triệu chứng nguy hiểm như ý định tự tử hoặc tự làm hại bản thân cần được chăm sóc tại bệnh viện. Nếu người thân hay chính bản thân có bất kỳ dấu hiệu đáng lo ngại nào, đừng ngần ngại và liên hệ với các trung tâm điều trị sức khỏe tâm thần.

Đối phó tâm lý bất ổn như thế nào?

Đối phó với tâm lý bất ổn là một quá trình phức tạp và đòi hỏi sự kiên nhẫn, tự kiểm soát và sự hỗ trợ từ bản thân và những người xung quanh. Dưới đây là một số cách có thể giúp bạn đối phó với tâm lý bất ổn:

1. Viết nhật ký

Việc viết nhật ký có thể là một công cụ hữu ích để đối phó với tâm lý bất ổn. Bằng cách ghi chép lại những suy nghĩ, cảm xúc và trải nghiệm hàng ngày, người bệnh có thể tự mình hiểu rõ hơn về bản thân và quá trình suy nghĩ.

Người gặp bất ổn về tâm lý có thể bắt đầu bằng cách ghi lại cảm xúc mà bản thân đang trải qua dù đó là tức giận, buồn bã, lo lắng. Đừng cảm thấy áp lực việc phải viết mỗi ngày mà hãy cho phép bản thân nghỉ ngơi khi cần thiết.

2. Tập thể dục và vận động thể chất

Tập thể dục và vận động thể chất là một trong những phương pháp hiệu quả để đối phó với tâm lý bất ổn. Hãy lên lịch trình tập thể dục và vận động thể chất hợp lý, đều đặn mỗi ngày hoặc ít nhất là một vài lần mỗi tuần.

Việc chọn hoạt động vận động yêu thích sẽ giúp duy trì động lực và hứng thú như chạy bộ, đạp xe, yoga, bơi lội, aerobics, đi bộ. Bên cạnh đó, thực hiện các hoạt động ngoài trời kết nối với thiên nhiên có thể giúp giảm căng thẳng và cải thiện tình trạng bất ổn.

Nếu mới bắt đầu hoặc có bất kỳ vấn đề nào liên quan đến sức khỏe, hãy tìm kiếm sự hướng dẫn từ chuyên gia, huấn luyện viên. Họ có thể giúp lập kế hoạch tập luyện phù hợp và đảm bảo bạn thực hiện các bài tập đúng cách.

3. Quản lý cảm xúc và tâm trạng

Đối phó với tâm lý bất ổn thông qua việc quản lý cảm xúc và tâm trạng là một quá trình phức tạp và đòi hỏi sự kiên nhẫn, tự chăm sóc và thực hành những kỹ năng tự quản lý.

Đầu tiên và quan trọng nhất, hãy học cách nhận biết và chấp nhận trạng thái tâm lý của mình. Hãy học cách điều chỉnh cảm xúc, trạng thái tâm lý bằng cách thay đổi nhìn nhận về các tình huống, sử dụng kỹ thuật tư duy tích cực và tập trung vào những điều bản thân có thể kiểm soát.

Hãy học cách yêu thương và chấp nhận bản thân mình mà không phê phán hoặc tự trách về những cảm xúc và suy nghĩ không ổn định. Có nhiều phương pháp quản lý sự bất ổn trong tâm lý khác nhau như kỹ thuật quản lý thời gian, tổ chức công việc hiệu quả, thậm chí là học cách nói không và từ chối một số yêu cầu không cần thiết.

4. Thực hành kỹ thuật thư giãn

Đối phó với các vấn đề tâm lý bằng các kỹ thuật thư giãn có thể là một phần quan trọng trong việc quản lý căng thẳng, lo âu và các trạng thái tâm lý khác.

• Thực hiện kỹ thuật hít thở sâu có thể giúp làm giảm căng thẳng và cảm giác lo lắng.
• Thực hành thiền giúp tăng sự chú ý và giảm căng thẳng.
• Yoga kết hợp với hít thở sâu và thiền giúp giảm căng thẳng và cải thiện tâm trạng.
• Kỹ thuật quan sát tư duy thông qua việc quan sát, chấp nhận các suy nghĩ và cảm xúc tiêu cực mà không đánh giá hoặc phản ứng lại với chúng.
• Thư giãn các nhóm cơ bị căng thẳng.
• Thực hiện hoạt động thú vị như đọc sách, vẽ tranh, nghe nhạc, nấu ăn hoặc chơi trò chơi có thể làm tăng cảm giác hạnh phúc.

5. Trò chuyện với người thân, bạn bè

Khi đang gặp vấn đề tâm lý, việc trò chuyện và duy trì các mối quan hệ gần gũi có thể là cách hiệu quả để giúp bản thân vượt qua khó khăn.

Hãy tâm sự với những người mà mình tin tưởng như người thân trong gia đình, bạn bè gần gũi hoặc người có kinh nghiệm trong việc đối phó với tâm lý bất ổn. Nói rõ với mọi người tình trạng của mình và mong đợi sự lắng nghe, lời khuyên cũng như sự đồng cảm.

Ngoài ra, duy trì liên lạc thường xuyên với gia đình và mối quan hệ thân thiết giúp bản thân cảm thấy được yêu thương và hỗ trợ không chỉ trong những thời điểm khó khăn mà còn trong cuộc sống hàng ngày.

Tâm lý bất ổn là tình trạng gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và chất lượng sống của bản thân. Đừng trì hoãn việc điều trị sức khỏe tâm thần hoặc hành vi nếu có dấu hiệu của một người không ổn định về tâm lý. Hãy mở lòng đón nhận sự hỗ trợ từ những người thân yêu xung quanh để cuộc sống được cân bằng và trở nên tốt đẹp hơn.

Có thể bạn quan tâm:

• Sang chấn tâm lý là gì? Nguyên nhân, biểu hiện và điều trị
• Khủng hoảng tâm lý khi du học: Thực trạng và cách vượt qua
• Hiện tượng tâm lý Déjà vu – Hé lộ những bí mật ít ai biết