Trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần có nguy hiểm không?
Trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần là tình trạng rất nghiêm trọng, tiềm ẩn nhiều nguy hại cho sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Hơn nữa việc điều trị còn gặp rất nhiều khó khăn, cần chú ý tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định từ bác sĩ để sớm kiểm soát bệnh.
Trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần là bệnh gì?
Số liệu thống kê cho thấy, có khoảng 10 – 15% người trưởng thành sẽ phải trải qua ít nhất 1 cơn trầm cảm nặng tại 1 thời điểm của cuộc sống. Rối loạn trầm cảm nặng có thể xuất hiện ở bất cứ đối tượng nào, phổ biến nhất là từ 20 – 50 tuổi, trong đó tỷ lệ ở nữ giới cao hơn nam giới.
Khi bị trầm cảm nặng, người bệnh thường có biểu hiện sút cân, mất ngủ, giảm/ mất chức năng tình dục, rối loạn thần kinh và các rối loạn về cơ thể. Trong đó, loạn thần là các triệu chứng hoang tưởng và ảo giác ở nhiều mức độ và hình thức khác nhau.
Trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần còn được gọi với tên ngắn gọn là trầm cảm loạn thần. Đây là một thể trầm cảm nặng, bên cạnh những triệu chứng điển hình của bệnh trầm cảm như buồn bã, chán nản, tuyệt vọng,… thì người bệnh còn bị hoang tưởng và ảo giác.
Trong số những người bị trầm cảm nặng thì sẽ có khoảng 14.7 – 18.5% phát triển trầm cảm có triệu chứng loạn thần. Loại trầm cảm này cũng sẽ trở nên phổ biến hơn khi con người già đi. Cụ thể sẽ có khoảng 14 – 30 trong 1000 người trên 60 tuổi bị trầm cảm loạn thần.
Theo phân tích, các chuyên gia cho rằng, trầm cảm loạn thần có 2 dạng chính. Bao gồm:
- Trầm cảm loạn thần theo tâm trạng: Xuất hiện các ảo giác và hoang tưởng phù hợp với các triệu chứng trầm cảm điển hình. Chúng có thể liên quan đến cảm giác vô dụng, kém cỏi và tội lỗi.
- Trầm cảm loạn thần không theo tâm trạng: Tức là sự xuất hiện của các ảo giác và hoang tưởng không liên quan đến các triệu chứng trầm cảm điển hình.
Trên thực tế, một số người có thể gặp phải sự kết hợp của cả triệu chứng tâm trạng phù hợp và không phù hợp trong hoang tưởng và ảo giác của họ. Các triệu chứng của cả 2 loại này đều đặc biệt nguy hiểm. Bởi ảo giác và hoang tưởng có thể gây sợ hãi và làm gia tăng nguy cơ tự tử.
Nguyên nhân gây trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần
Cho đến nay, vẫn chưa thể xác định chính xác nguyên nhân cụ thể gây ra chứng trầm cảm nói chung và trầm cảm loạn thần nói riêng. Tuy nhiên, theo nhiều nghiên cứu về bệnh trầm cảm, các nhà khoa học tin rằng, cơ chế bệnh sinh có liên quan đến sự kết hợp của các yếu tố di truyền, sinh học, môi trường và sinh lý.
Lý thuyết cho rằng, sự kết hợp của các gen ảnh hưởng tới trầm cảm và các triệu chứng của nó sẽ giải thích vì sao không phải tất cả những ai bị trầm cảm nặng đều phát triển các triệu chứng loạn thần. Một giả thuyết khác lại chỉ ra, mức độ cao của hormone căng thẳng cortisol cũng có thể là yếu tố liên quan.
Biểu hiện trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần
Để nhận biết được bệnh trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần thì trước hết một người phải trải qua các triệu chứng trầm cảm nặng. Trên thực tế, triệu chứng trầm cảm nặng có thể khác nhau ở mỗi người. Chúng thường phát triển từ nhẹ cho đến nặng.
Triệu chứng trầm cảm nặng có thể bao gồm:
- Cảm giác buồn bã hay tuyệt vọng kéo dài dai dẳng
- Cảm thấy kém cỏi, vô dụng hoặc tội lỗi
- Mất hứng thú và niềm vui trong các hoạt động từng yêu thích
- Dễ bực bội hay bị kích thích
- Thay đổi cảm giác thèm ăn, có thể dẫn đến tăng cân hoặc giảm cân
- Năng lượng thấp, mệt mỏi, ủ rũ
- Thay đổi giấc ngủ, có thể ngủ quá nhiều hoặc quá ít
- Sự bồn chồn hoặc gia tăng các chuyển động không có mục đích, chẳng hạn như khó ngồi yên, đi đi lại lại,…
- Giọng nói hoặc chuyển động bị chậm lại
- Khó suy nghĩ, tập trung hay đưa ra quyết định
- Tự làm hại bản thân
- Suy nghĩ về cái chết hoặc tự tử
Một người bị trầm cảm loạn thần sẽ có các triệu chứng thường gặp của chứng trầm cảm nặng. Đi kèm với đó là các tình trạng ảo giác hoặc ảo tưởng. Trên thực tế, người bị trầm cảm loạn thần có nhiều nguy cơ tự làm hại bản thân, luôn có suy nghĩ và hành động tự sát.
Can thiệp sớm chính là điều quan trọng để giúp đảm bảo an toàn cho người bị trầm cảm loạn thần. Nếu phát hiện ra các triệu chứng trầm cảm loạn thần cần tìm kiếm sự trợ giúp của bác sĩ ngay lập tức.
Trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần có nguy hiểm không?
Trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần là một thể bệnh trầm cảm rất nguy hiểm. Nó tiềm ẩn rất nhiều rủi ro cho sức khỏe, tính mạng và chất lượng cuộc sống.
Tổ chức phân loại bệnh tật quốc tế (ICD-11) đã phân loại trầm cảm có triệu chứng loạn thần là dạng rối loạn trầm cảm nghiêm trọng nhất. Bởi ngoài các triệu chứng của bệnh trầm cảm nặng thì người bệnh còn bị ảo giác và hoang tưởng.
Trên thực tế, đa số những bệnh nhân trầm cảm loạn thần không được điều trị đều gặp phải các rủi ro nghiêm trọng. Chẳng hạn như:
- Có nguy cơ cao phát triển rối loạn lo âu, rối loạn sử dụng chất kích thích. Đây là các chứng rối loạn làm gia tăng hơn nữa nguy cơ tự sát.
- Khiến các bệnh lý thực thể đi kèm như tiểu đường, cao huyết áp, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính hay bệnh mạch vành trở nên nghiêm trọng hơn.
- Người bệnh có thể bị suy nhược thần kinh và suy nhược cơ thể. Biểu hiện là luôn cảm thấy mệt mỏi, mất sức, uể oải, không có năng lượng.
- Trầm cảm có triệu chứng loạn thần làm tăng nguy cơ phát triển các hành vi tự hủy hoại bản thân. Đặc biệt, người bệnh có xu hướng lập kế hoạch tự sát.
Chẩn đoán trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần
Để được chẩn đoán mắc chứng trầm cảm loạn thần thì trước tiên người bệnh phải đáp ứng các tiêu chí về trầm cảm nặng theo DSM-5. Bao gồm:
- Tâm trạng chán nản hầu hết trong ngày và gần như mỗi ngày. Triệu chứng này có thể được chỉ ra bằng cách tự báo cáo (cảm thấy trống rỗng, buồn chán, tuyệt vọng,…) hoặc qua quan sát của người khác.
- Giảm đáng kể hứng thú hay niềm vui ở tất cả hoặc hầu như tất cả các hoạt động mỗi ngày.
- Giảm cân hoặc tăng cân đáng kể mặc dù không cố gắng giảm/ tăng cân. Giảm hoặc tăng cảm giác thèm ăn dường như mỗi ngày.
- Mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều gần như mỗi ngày.
- Kích động tâm thần (bồn chồn, không thể đứng yên,…) hoặc chậm phát triển tâm thần vận động (suy nghĩ và chuyển động thể chất chậm lại) gần như mỗi ngày.
- Mệt mỏi hoặc bị mất năng lượng gần như mỗi ngày.
- Cảm giác vô dụng hoặc tội lỗi quá mức gần như mỗi ngày (không chỉ đơn thuần là tự trách móc bản thân hay cảm giác tội lỗi về việc bị bệnh).
- Khả năng suy nghĩ và tập trung giảm hoặc thiếu quyết đoán.
- Thường xuyên suy nghĩ về cái chết, ý định tự tử lặp đi lặp lại nhưng không có kế hoạch cụ thể. Hoặc có ý định tự sát và kế hoạch cụ thể để tự tử.
Khi những triệu chứng này không được gây ra bởi một tình trạng khác hay lời giải thích hợp lý hơn thì có thể chẩn đoán trầm cảm nặng. Còn nếu các tiêu chuẩn cho trầm cảm nặng được đáp ứng và người đó trải qua ảo giác hay ảo tưởng thì có thể chẩn đoán trầm cảm loạn thần.
Thử nghiệm và xét nghiệm
Có một số công cụ chẩn đoán mà chuyên gia chăm sóc sức khỏe có thể dùng để chẩn đoán chứng trầm cảm loạn thần. Chẳng hạn như:
– Tiền sử bệnh và kiểm tra thể chất:
Trong cuộc hẹn đầu tiên, bác sĩ sẽ xem xét rất kỹ tiền sử bệnh. Đồng thời có thể khám sức khỏe để có được cái nhìn tổng thể và thảo luận về những lo lắng hiện tại của người bệnh. Điều này có thể liên quan đến:
- Tìm hiểu tiền sử bệnh (bao gồm cả sức khỏe tâm thần và dùng chất kích thích)
- Tìm hiểu tiền sử gia đình
- Thảo luận chi tiết về các triệu chứng
- Kiểm tra nhịp tim
- Kiểm tra phản xạ
– Xét nghiệm:
Xét nghiệm nước tiểu, xét nghiệm máu hay các xét nghiệm khác trong phòng thí nghiệm có thể được thực hiện nhằm kiểm tra các tình trạng khác có thể gây ra triệu chứng hoặc để nắm được sức khỏe tổng thể của người bệnh.
– Thang điểm đánh giá:
Bác sĩ có thể đưa ra các câu hỏi từ thang điểm đánh giá. Chẳng hạn như Phỏng vấn lâm sàng về bệnh trầm cảm hay Thang đánh giá Hamilton về bệnh trầm cảm (HAM-D).
Một nghiên cứu vào năm 2013 chỉ ra rằng, việc sử dụng kết hợp thang đánh giá và các công cụ sàng lọc có thể hữu ích hơn trong việc chẩn đoán trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần so với bệnh trầm cảm đơn thuần.
Vấn đề chẩn đoán sai
Thực tế cho thấy, trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần thường dễ bị chẩn đoán sai. Trong một nghiên cứu của Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia Hoa Kỳ (NIMH), 27% mẫu bệnh được chẩn đoán mắc chứng trầm cảm loạn thần bị chẩn đoán sai ban đầu.
Nghiên cứu cho thấy, chứng trầm cảm loạn thần thường bị chẩn đoán nhầm với một chứng rối loạn tâm trạng khác. Nguyên nhân thường do những người bị trầm cảm nặng không báo cáo hoặc giảm thiểu các triệu chứng loạn thần.
Một số lý do về việc không báo cáo các triệu chứng loạn thần hoặc giảm thiểu chúng ở người mắc chứng trầm cảm nặng bao gồm:
- Họ không nghĩ rằng các triệu chứng là bất thường
- Họ không muốn bị coi là mắc bệnh
- Họ muốn được yên ổn
- Họ có thể không nhớ các triệu chứng loạn thần mà họ gặp phải trong 1 trạng thái tinh thần khác
- Họ có thể không đủ suy nghĩ để trả lời các câu hỏi chung chung từ bác sĩ
Bác sĩ và người nhà của những người bị trầm cảm nặng không nên cho rằng các triệu chứng loạn thần không xuất hiện chỉ vì người bệnh không đề cập đến chúng. Tốt nhất cần điều tra thêm để đưa ra chẩn đoán chính xác.
Cách điều trị trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần
Vốn dĩ bệnh trầm cảm nặng đã gây ra rất nhiều cản trở cho quá trình điều trị. Riêng với các bệnh nhân có triệu chứng loạn thần đi kèm thì việc điều trị lại càng trở nên khó khăn hơn.
Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ (APA) khuyến nghị kết hợp thuốc chống trầm cảm với thuốc chống loạn thần hoặc liệu pháp sốc điện (ECT) như là phương pháp điều trị ưu tiên cho chứng trầm cảm loạn thần. Ngoài ra, tâm lý trị liệu và các biện pháp hỗ trợ tại nhà cũng là một phần quan trọng của kế hoạch điều trị.
Các phương pháp điều trị trầm cảm có triệu chứng loạn thần bao gồm:
1. Điều trị bằng thuốc
Trên thực tế, việc kết hợp giữa thuốc chống loạn thần và thuốc chống trầm cảm thường sẽ hiệu quả hơn để điều trị chứng trầm cảm loạn thần so với việc điều trị chỉ dùng 1 trong 2 loại thuốc.
Bác sĩ sẽ căn cứ vào mức độ bệnh và biểu hiện triệu chứng để kê toa thuốc phù hợp. Các thuốc được dùng phổ biến bao gồm:
– Thuốc chống loạn thần:
- Risperdal (risperidone)
- Zyprexa (olanzapine)
- Seroquel (quetiapine)
– Các chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI):
- Paxil (paroxetine)
- Celexa (citalopram)
- Zoloft (sertraline)
- Prozac (fluoxetine)
– Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin và noradrenaline (SNRI):
- Cymbalta (duloxetine)
- Effexor (venlafaxine)
- Pristiq (desvenlafaxine)
Tất cả các loại thuốc trên đều có thể đi kèm với các tác dụng phụ và rủi ro tiềm ẩn. Do đó, cả bệnh nhân và bác sĩ đều cần phải cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích và rủi ro của thuốc cùng với sự kết hợp của chúng.
Có thể phải mất đến 8 tuần để nhận thấy tác dụng của toa thuốc đối với chứng trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần. Trong trường hợp cần trợ giúp ngay lập tức thì liệu pháp sốc điện sẽ được cung cấp.
2. Liệu pháp sốc điện (ECT)
Liệu pháp sốc điện (ECT) là một thủ thuật, trong đó một cơn co giật sẽ được gây ra thông qua tác dụng ngắn của dòng điện tới não qua da đầu, Nó được thực hiện sau khi người bệnh đã được gây mê toàn thân.
ECT được coi là một phương pháp điều trị trầm cảm có triệu chứng loạn thần an toàn và hiệu quả. Trong nhiều trường hợp, ECT có thể hiệu quả hơn thuốc. Trong nhiều phác đồ, ECT được khuyến cáo là phương pháp điều trị ưu tiên vì cho kết quả nhanh chóng.
Ngoài ra, liệu pháp sốc điện còn được chứng minh là rất hiệu quả trong việc làm giảm suy nghĩ và ý định tự sát ở những người bị trầm cảm nặng. Trong khi ECT thường giúp làm giảm triệu chứng nhanh chóng thì việc điều trị liên tục bằng thuốc lại rất cần thiết để cho kết quả lâu dài.
3. Trị liệu tâm lý
Về cơ bản, liệu pháp trò chuyện không được chứng minh là mang lại hiệu quả tốt trong điều trị trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần. Tuy nhiên, nó có thể được dùng kết hợp với các loại liệu pháp và thuốc khác. Đối với chứng trầm cảm loạn thần thì tâm lý trị liệu chỉ được xem như một phương pháp điều trị bổ sung.
4. Các biện pháp hỗ trợ khác
Bên cạnh các giải pháp điều trị y tế thì có nhiều cách để giúp đối phó với các triệu chứng của bệnh trầm cảm tâm thần. Đồng thời hỗ trợ cải thiện chất lượng cuộc sống tốt hơn.
Các biện pháp hỗ trợ được đề cập có thể bao gồm:
- Thực hành chánh niệm và thư giãn: Tập yoga, thái cực quyền, các bài tập thở, thiền định và một số bài tập thư giãn khác có thể giúp làm giảm căng thẳng. Từ đó hạn chế bớt triệu chứng trầm cảm loạn thần.
- Tham gia các hoạt động bạn yêu thích: Lời khuyên dành cho người bị trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần là nên tìm kiếm sở thích của bản thân và thực hiện nó. Có thể là gặp gỡ bạn bè, đi xem phim hay làm bất cứ điều gì mang lại cho bạn niềm vui.
- Học cách nhận biết các yếu tố khởi phát: Bạn có thể viết nhật ký hoặc nói chuyện với gia đình và bạn bè để tìm hiểu những gì xảy ra trước và trong các đợt trầm cảm loạn thần. Điều này sẽ giúp bạn quản lý và tránh được các yếu tố kích hoạt. Đồng thời chủ động tìm kiếm sự trợ giúp khi cảm thấy cần thiết.
- Xây dựng và duy trì các thói quen lành mạnh: Tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc và chế độ ăn uống lành mạnh có thể giúp bạn kiểm soát các triệu chứng trầm cảm loạn thần. Hơn nữa còn góp phần thúc đẩy sức khỏe tổng thể.
- Tránh dùng rượu và chất kích thích: Đây là những thứ có thể khiến cho các triệu chứng trầm cảm loạn thần trở nên tồi tệ hơn. Đặc biệt là chúng còn gây cản trở cho quá trình điều trị bằng thuốc.
- Lập kế hoạch xử lý khủng hoảng: Tốt nhất bạn nên lập kế hoạch và viết ra những điều bạn cần giải quyết khi gặp khủng hoảng. Điều này sẽ giúp đề phòng được tình trạng bạn không thể tìm kiếm được sự giúp đỡ.
- Đặt mục tiêu thực tế: Điều trị trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần là cả một quá trình. Ban đầu bạn nên đặt các mục tiêu nhỏ để dễ dàng đạt được. Thành công ở những mục tiêu này sẽ tạo động lực và góp phần tạo nên những thay đổi tích cực lớn hơn.
Trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần là một thể nghiêm trọng của bệnh trầm cảm. Nó ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe thể chất, tinh thần và các mối quan hệ xã hội của người bệnh. Do đó, cần chủ động thăm khám và điều trị kịp thời theo chỉ dẫn từ bác sĩ để sớm kiểm soát bệnh.
Có thể bạn quan tâm:
- Bệnh Trầm Cảm Có Chữa Được Không? Cách Nào Hiệu Quả?
- 10 Cách Tự Chữa Trầm Cảm Tại Nhà Đơn Giản Không Cần Uống Thuốc
- Trầm Cảm Trước Hôn Nhân: Nguyên Nhân Và Cách Vượt Qua
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!