Phân biệt giữa trầm cảm sau sinh và chứng loạn thần sau sinh

Trầm cảm sau sinh và loạn thần sau sinh là hai vấn đề tâm lý thường gặp rất dễ bị nhầm lẫn với nhau. Do đó, các mẹ bỉm nên trang bị cho mình những kiến thức cần thiết để phân biệt các vấn đề tâm lý này. Từ đó sớm phát hiện và có sự quan tâm đúng mức, hạn chế các ảnh hưởng xấu.

Phụ nữ sau sinh rất dễ mắc bệnh tâm lý

Thời gian đầu sau sinh, các mẹ bỉm thường sẽ trải qua nhiều cung bậc cảm xúc và tâm trạng khác nhau. Bên cạnh niềm vui vô bờ khi nhìn thấy con yêu chào đời là hàng loạt các rắc rối khác có thể xảy đến với người mẹ.

Số liệu thống kê chỉ ra rằng, phụ nữ sau sinh có rất nhiều nguy cơ mắc các vấn đề về tâm lý, tâm thần so với bình thường. Nguyên nhân thường là do sự thay đổi đột ngột của hormone nội tiết cũng như hoạt động sinh lý của các cơ quan trong cơ thể.

Các chuyên gia cho biết những thay đổi này có thể khiến các mẹ sau sinh nhạy cảm hơn với những sự kiện căng thẳng trong cuộc sống. Chẳng hạn như áp lực tài chính, sức khỏe em bé, sức khỏe bản thân, mâu thuẫn vợ chồng,… Điều này khiến cho mẹ bỉm dễ gặp phải các vấn đề như hội chứng Baby Blues, stress sau sinh, trầm cảm và loạn thần sau sinh.

Theo một thống kê công bố gần đây thì tỷ lệ phụ nữ bị trầm cảm chiếm khoảng 15% trong vòng 3 tháng đầu và 15 – 25% trong vòng 12 tháng sau sinh. Trong khi đó, hội chứng Baby Blues có thể ảnh hưởng tới 30 – 80% các bà mẹ mới sinh. Còn chứng rối loạn tâm thần sau sinh thì có phần ít gặp hơn.

Các vấn đề về sức khỏe tâm lý ngoài ảnh hưởng đến người mẹ thì còn gián tiếp tác động xấu tới em bé. Trẻ có mẹ mắc các bệnh tâm lý sau khi sinh thường bị chậm phát triển trí tuệ và thể chất. Hơn nữa còn dễ mắc các rối loạn tâm lý trong tương lai. Thậm chí, một số mẹ bỉm còn hình thành ý nghĩ làm hại, giết con rồi tự sát để giải thoát bản thân.

Phân biệt trầm cảm sau sinh và loạn thần sau sinh

Tỷ lệ phụ nữ sau sinh mắc các vấn đề tâm lý trong những năm gần đây đang không ngừng gia tăng. Thực trạng này phản ánh rằng, hiểu biết và sự quan tâm về vấn đề sức khỏe tâm lý của cộng đồng vẫn còn hạn chế.

Hiện tại, trầm cảm sau sinh và loạn thần sau sinh đang là hai vấn đề tâm lý phổ biến nhất ở mẹ bỉm. Tuy nhiên, hai vấn đề này lại thường bị nhầm lẫn với nhau. Điều này gây ra không ít rào cản cho việc phát hiện và điều trị.

Có thể phân biệt trầm cảm và loạn thần sau sinh thông qua một số tiêu chí sau:

1. Khác nhau về tính chất bệnh

Cả trầm cảm và loạn thần đều là những vấn đề tâm lý phổ biến ở phụ nữ sau sinh. Tuy nhiên xét về tính chất bệnh thì có sự khác biệt nhau hoàn toàn.

– Tính chất bệnh trầm cảm sau sinh:

Trầm cảm là một dạng rối loạn khí sắc đặc trưng bởi sự giảm thấp dai dẳng của cảm xúc. Những người mắc chứng bệnh này thường trực nỗi buồn chán sâu sắc, bi quan, uể oải, tuyệt vọng và mất hứng thú với mọi thứ. Hơn nữa còn hình thành nên những suy nghĩ cũng như quan niệm sai lệch về bản thân.

Nguyên nhân gây bệnh trầm cảm sau sinh thường liên quan tới những sự kiện có tính chất sang chấn, sử dụng chất gây nghiện hay yếu tố di truyền. Một số trường hợp bị trầm cảm nặng có thể đi kèm với các biểu hiện loạn thần gây khó khăn cho việc chẩn đoán và điều trị.

Các triệu chứng của bệnh trầm cảm sau sinh có xu hướng khởi phát từ từ. Sau đó sẽ rõ ràng dần lên theo thời gian. Thông thường, triệu chứng sẽ xuất hiện rõ rệt sau khi sinh khoảng vài tháng và kéo dài từ 6 tháng trở lên.

– Tính chất bệnh loạn thần sau sinh:

Loạn thần sau sinh là một tình trạng rối loạn tâm thần cấp tính đặc trưng bởi các triệu chứng rõ rệt với tính chất nghiêm trọng. Số liệu thống kê cho thấy, có 0.1 – 0.2% phụ nữ sau sinh mắc chứng loạn thần. Chứng bệnh này thường khởi phát trong vòng 1 – 4 tuần đầu tiên.

Loạn thần sau sinh cũng có sự liên quan tới sang chấn tâm lý và yếu tố di truyền (đây là điểm giống trầm cảm). Tuy nhiên, các chuyên gia xác định, chứng loạn thần có mối liên quan mật thiết với những thay đổi tâm sinh lý đột ngột. Trong khi đó, thay đổi sinh lý và nội tiết chỉ là yếu tố thuận lợi trong cơ chế bệnh sinh của trầm cảm.

2. Khác biệt về thời điểm khởi phát

Thời điểm khởi phát của bệnh trầm cảm sau sinh và loạn thần sau sinh có phần khác nhau. Đây cũng là một trong những yếu tố giúp phân biệt hai chứng bệnh tâm lý này dễ dàng hơn.

– Thời điểm khởi phát trầm cảm sau sinh:

Các triệu chứng của bệnh trầm cảm sau sinh thường có xu hướng khởi phát từ từ. Đặc biệt ở giai đoạn đầu thì biểu hiện của triệu chứng sẽ không rõ ràng. Khi mới khởi phát, triệu chứng trầm cảm sau sinh rất dễ bị nhầm lẫn với triệu chứng của hội chứng Baby Blue. Sau đó các triệu chứng mới dần rõ rệt lên sau khoảng vài ba tháng tính từ thời điểm sinh nở.

– Thời điểm khởi phát loạn thần sau sinh:

Khác với trầm cảm, loạn thần sau sinh là một dạng rối loạn tâm thần cấp tính. Do đó triệu chứng khởi phát rõ ràng ngay từ ban đầu. Triệu chứng loạn thần thường xuất hiện trong khoảng tuần thứ 1 – 4 sau khi sinh.

Biểu hiện của loạn thần sau sinh xuất hiện sớm và rõ ràng hơn so với trầm cảm sau sinh. Do đó đa phần những trường hợp mẹ bỉm bị loạn thần đều được thăm khám và can thiệp điều trị kịp thời.

Trong khi đó, rất nhiều phụ nữ sau sinh bị trầm cảm nhưng lại không được quan tâm và điều trị sớm. Điều này có thể dẫn tới nhiều tình huống đáng tiếc. Thậm chí không ít mẹ bỉm còn thực hiện các hành vi gây hại tới thân thể, tính mạnh của cả bản thân và em bé.

3. Phân biệt trầm cảm và loạn thần sau sinh qua triệu chứng

Xét về mức độ triệu chứng thì loạn thần sau sinh sẽ có mức độ nghiêm trọng hơn cùng những hành vi nguy hiểm hơn. Trong khi đó, trầm cảm sau sinh có biểu hiện không rõ ràng trong giai đoạn đầu, sau đó các triệu chứng mới dần rõ ràng.

Phụ nữ sau sinh bị loạn thần thường có các biểu hiện kích động và không kiểm soát được bản thân. Trong khi đó những mẹ bỉm bị trầm cảm thường không bộc lộ rõ suy nghĩ và hành vi tự sát.

– Triệu chứng bệnh trầm cảm sau sinh:

• Người mẹ thường cảm thấy u uất, buồn phiền, chán nản và mất hứng thú với mọi thứ xung quanh.
• Dễ khóc, có thể khóc bất cứ lúc nào dù không có lý do gì, đôi khi nước mắt tự nhiên chảy.
• Luôn cảm thấy mệt mỏi, cơ thể không đủ năng lượng. Mặc dù vẫn chăm sóc con cái nhưng thường thiếu sức sống, hành động lờ đờ.
• Chán ăn, ăn uống không ngon miệng, có thể dẫn tới suy nhược
• Có cái nhìn tiêu cực, bi quan về mọi thứ. Lâu dài sẽ hình thành suy nghĩ sai lệch về bản thân. Đồng thời có xu hướng sống tách biệt, cô lập và ít giao tiếp.
• Mẹ bỉm có thể dành nhiều thời gian để nằm hoặc ngồi bất động. Một số người mẹ còn lặp đi lặp lại các hành vi đơn điệu, thường quanh quẩn trong nhà, rất ít khi đi ra bên ngoài.
• Khả năng tập trung kém đi, thiếu sự nhạy bén, trí nhớ suy giảm
• Nhiều mẹ bỉm còn bị đau mỏi vai gáy, rối loạn tiêu hóa, rối loạn sinh dục, rối loạn tiết niệu.

– Triệu chứng loạn thần sau sinh:

• Mẹ bỉm bị loạn thần sau sinh thường xuyên mất ngủ, ngủ chập chờn, khó ngủ và dễ thức giấc.
• Buồn chán, uể oải, khóc lóc không rõ nguyên nhân (triệu chứng này rất dễ bị nhầm lẫn với bệnh trầm cảm sau sinh).
• Rối loạn hoặc bị mất các năng lực định hướng. Nhiều mẹ bỉm bị lú lẫn, không nhận biết được bản thân, mơ hồ về không gian và giảm trí nhớ nghiêm trọng.
• Người mẹ không thể tự đưa ra quyết định vì mất hoàn toàn khả năng phán đoán.
• Bộc lộ sự lo lắng thái quá về sức khỏe cũng như sự an nguy của con. Nhiều mẹ bỉm còn không cho bất cứ ai đụng đến em bé vì sợ người khác sẽ làm hại con mình.
• Trường hợp có ai đó cố gắng chống lại thì mẹ bỉm thường có các phản ứng quá khích như la hét, gào thét,…
• Một số mẹ bỉm lại có xu hướng bỏ mặc, không quan tâm con ngay cả khi em bé bị ốm hay quấy khóc. Một số người mẹ khác lại nghi ngờ sự tồn tại của em bé và có những lời nói, hành vi kỳ dị.
• Mẹ bỉm xuất hiện các ảo tưởng hoặc hoang tưởng kỳ lạ về con. Chẳng hạn như nghi ngờ giới tính của con, cho rằng con bị bệnh nặng hoặc có sức khỏe yếu ớt,…
• Một số trường hợp còn xuất hiện ảo thanh với nội dung thường là những lời nói buộc tội bản thân hoặc những lời chỉ trích, đe dọa.
• Lâu dần mẹ bỉm sẽ có hành vi kỳ quái gây tổn hại tới thân thể của cả bản thân và em bé.

Trên thực tế, những trường hợp bị trầm cảm sau sinh tiến triển nặng cũng có thể xuất hiện các triệu chứng loạn thần kèm theo. Tuy nhiên nếu loạn thần sau sinh khởi phát đơn độc thì các triệu chứng sẽ có xu hướng xuất hiện sớm hơn. Trong khi đó, triệu chứng của bệnh trầm cảm lại xuất hiện một cách từ từ và có tiến triển chậm hơn loạn thần.

Vượt qua trầm cảm sau sinh và loạn thần sau sinh

Cả trầm cảm và loạn thần sau sinh đều là những vấn đề tâm lý thường gặp ở mẹ bỉm. Nếu không sớm phát hiện và can thiệp điều trị thì bệnh có thể diễn tiến nặng. Kèm theo đó là những hệ lụy nghiêm trọng cho cả người mẹ và em bé.

Để sớm vượt qua bệnh trầm cảm và loạn thần sau sinh, các mẹ bỉm cần chú ý:

1. Thăm khám và điều trị y tế

Trường hợp phát hiện bản thân có các biểu hiện bất thường nghi ngờ bản thân mắc các bệnh tâm lý thì mẹ bỉm nên chia sẻ với người nhà. Sau đó cần chủ động đến bệnh viện thăm khám để được bác sĩ chẩn đoán và hướng dẫn điều trị đúng cách.

Đối với bệnh trầm cảm mẹ bỉm thường sẽ được chỉ định điều trị ngoại trú. Còn với bệnh loạn thần sau sinh thì cần điều trị nội trú để ngăn ngừa các trường hợp đáng tiếng xảy ra. Tùy thuộc vào mức độ bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp. Thường là dùng thuốc kết hợp trị liệu tâm lý. Ngoài ra có thể chỉ định liệu pháp sốc điện nếu cần thiết.

Trong một số trường hợp, mẹ bỉm không thể tự mình nhận thấy được vấn đề mà bản thân đang gặp phải. Người nhà cần quan tâm nhiều hơn để sớm phát hiện và có sự giúp đỡ kịp thời.

2. Trang bị kỹ năng giảm stress

Sau khi sinh nở, mẹ bỉm thường phải đối mặt với rất nhiều áp lực dẫn đến căng thẳng, stress kéo dài. Áp lực có thể đến từ việc chăm sóc con cái, làm việc nhà, bất đồng quan điểm với người thân, mâu thuẫn với bạn đời,…

Song song với việc điều trị y tế, mẹ bỉm được khuyên là cần trang bị các kỹ năng giải tỏa stress để giúp cải thiện sức khỏe tinh thần. Chẳng hạn như tắm nước ấm, uống trà thảo mộc, liệu pháp mùi hương, ngồi thiền, tập yoga, đọc sách, nghe nhạc,…

3. Xây dựng lối sống khoa học

Lối sống khoa học đóng vai trò đặc biệt quan trọng đối với việc cải thiện sức khỏe tinh thần. Việc xây dựng và duy trì lối sống lành mạnh giúp mẹ bỉm nhanh chóng hồi phục sức khỏe, ổn định nội tiết tố và cải thiện tâm lý.

Các vấn đề cần chú ý bao gồm:

• Thiết lập và duy trì chế độ ăn uống lành mạnh
• Nghỉ ngơi hợp lý
• Ngủ đủ giấc, nên tranh thủ chợp mắt khi con ngủ
• Dành thời gian cho các hoạt động thể chất nhẹ nhàng, phù hợp

4. Nhận sự trợ giúp từ gia đình

Sau khi sinh, mẹ bỉm thường rất vất vả với việc chăm sóc trẻ nhỏ. Lúc này nên san sẻ áp lực và nhận sự giúp đỡ từ gia đình. Đây cũng là “liều thuốc” tự nhiên hiệu quả giúp các mẹ bỉm cải thiện sức khỏe tâm lý sau khi sinh.

Bên cạnh đó, những người thân trong gia đình cũng cần chú ý quan tâm đến mẹ bỉm nhiều hơn. Đặc biệt là người chồng cần động viên, chia sẻ để mẹ bỉm có thêm động lực vượt qua các bệnh tâm lý, lấy lại sự cân bằng và phục hồi sức khỏe tốt hơn.

Mong rằng những thông tin từ bài viết sẽ giúp bạn phân biệt rõ trầm cảm sau sinh và loạn thần sau sinh. Các mẹ bỉm nên chú ý đến việc chăm sóc sức khỏe tinh thần và yêu thương bản thân nhiều hơn để tránh mắc phải các bệnh lý này. Trường hợp không may mắc bệnh thì cần thăm khám và điều trị càng sớm càng tốt.

Tham khảo thêm:

• Hội Chứng Baby Blues Và Trầm Cảm Sau Sinh Khác Nhau Thế Nào?
• 12 Loại Thực Phẩm Tốt Cho Chứng Bệnh Trầm Cảm Bạn Nên Biết
• Mối liên hệ giữa lo âu, trầm cảm và các bệnh về tim mạch