Hội chứng sợ yêu: Nguyên nhân và biện pháp khắc phục
Hội chứng sợ yêu (Philophobia) đặc trưng bởi sự ám ảnh và nỗi sợ quá mức về tình yêu. Hội chứng này được xem là “cơ chế phòng thủ” từ những trải nghiệm tiêu cực trong quá khứ. Vì bắt nguồn từ tổn thương tâm lý nên Philophobia thường được điều trị bằng tâm lý trị liệu.
Hội chứng sợ yêu (Philophobia) là gì?
Tình yêu mang đến đầy đủ những cung bậc cảm xúc từ hạnh phúc, vui vẻ, phấn khích cho đến buồn bã, tuyệt vọng và đau khổ. Không giống với những thứ tình cảm khác, tình yêu xuất hiện một cách lạ kỳ và đôi khi lý trí không thể nào kiểm soát. Trước sự cám dỗ của tình yêu, nhiều người né tránh vì lo sợ bản thân bị lừa dối và đau khổ nhưng tình trạng này không giống với hội chứng sợ yêu (Philophobia).
Hội chứng sợ yêu là thuật ngữ đề cập nỗi sợ vô lý, dai dẳng về tình yêu và lo sợ bản thân sẽ phải lòng với một người nào đó. Cơ chế và biểu hiện của hội chứng này khá giống với các rối loạn lo âu ám ảnh sợ hãi như hội chứng sợ máu, sợ độ cao, sợ khoảng trống,… Tuy nhiên, Philophobia chưa được công nhận là hội chứng tâm lý chính thức trong Sổ tay chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần (DSM-5).
Dù không được công nhận là rối loạn tâm lý nhưng hội chứng sợ yêu ảnh hưởng đến khá nhiều người. Hiện tại, chưa có thống kê về tỷ lệ người mắc phải hội chứng Philophobia nhưng các chuyên gia dự đoán, con số này là không hề nhỏ. Tương tự như các vấn đề tâm lý khác, hội chứng này gây ra những ảnh hưởng sâu sắc đối với chất lượng cuộc sống nên cần được thăm khám và chăm sóc y tế.
Dấu hiệu nhận biết hội chứng sợ yêu (Philophobia)
Hội chứng sợ yêu có biểu hiện khá giống với rối loạn lo âu ám ảnh sợ hãi, đó là nỗi sợ và sự ám ảnh quá mức về những đối tượng/ tình huống không thực sự nguy hiểm. Người mắc hội chứng này thường ám ảnh, sợ hãi thái quá về tình yêu và lo sợ bản thân sẽ rơi vào một mối quan hệ tình cảm.
Khác với nỗi sợ về tình yêu thông thường, hội chứng sợ yêu gây ra sự sợ hãi dữ dội và không thể kiểm soát. Nỗi sợ này dẫn đến nhiều phiền toái và làm cản trở cuộc sống của bệnh nhân.
Các dấu hiệu thường thấy ở người mắc hội chứng sợ yêu (Philophobia):
- Có sự sợ hãi dai dẳng, kéo dài khi nghĩ về tình yêu
- Luôn né tránh và từ chối phát triển các mối quan hệ tình cảm
- Sợ phải lòng một ai đó và lo sợ bản thân phải ở trong một mối quan hệ yêu đương
- Có xu hướng lảng tránh những người đối xử đặc biệt với mình
- Cố gắng kiểm soát cảm xúc của chính mình vì sợ bản thân sẽ rung động
- Né tránh các cuộc trò chuyện đề cập đến tình yêu, tránh đến những nơi có các cặp đôi như rạp phim, bữa lễ kết hôn và những nơi công cộng
- Một số người có xu hướng cách ly xã hội, sống khép kín và ít giao tiếp do nỗi sợ sẽ phát triển tình cảm với một người nào đó
Khi phải đề cập đến tình yêu hoặc có ai đó ngỏ lời yêu, người mắc hội chứng sợ yêu sẽ xuất hiện nỗi sợ dữ dội đi kèm với các triệu chứng như:
- Hoảng sợ cực độ
- Đổ mồ hôi
- Buồn nôn
- Khó thở
- Tim đập nhanh
- Né tránh và nhanh chóng rời khỏi tình huống gây ra nỗi sợ như cuộc trò chuyện, đám cưới, cầu hôn,…
- Đau thắt ngực
- Rối loạn tiêu hóa (đau thắt bụng, khó tiêu, đau dạ dày,…)
- Đôi khi có cảm giác tách rời, tê liệt
Tuy nhiên, cũng có những trường hợp cá biệt bệnh nhân có mối quan hệ mập mờ, không rõ ràng với nhiều người nhưng không muốn tiến đến mối quan hệ chính thức. Bệnh nhân bị hội chứng sợ yêu cũng có thể mắc đồng thời với các rối loạn lo âu như rối loạn lo âu xã hội và rối loạn hoảng sợ.
Nguyên nhân gây ra hội chứng sợ yêu (Philophobia)
Hội chứng sợ yêu được xem là kết quả do nhiều yếu tố tác động. Đến nay, các chuyên gia vẫn chưa xác định được nguyên nhân gây ra chứng Philophobia. Tuy nhiên, một số yếu tố đã được xác định có liên quan trong việc phát triển nỗi sợ vô lý về tình yêu:
- Trải nghiệm tiêu cực trong quá khứ: Các chuyên gia cho rằng, sự ám ảnh được tạo nên từ những tổn thương tâm lý và cảm xúc tiêu cực. Hội chứng sợ yêu thường xảy ra ở những người từng bị bố mẹ bỏ rơi hoặc bị lạm dụng tình cảm. Những trải nghiệm này tạo ra cơ chế phòng thủ trong vô thức khiến cho bệnh nhân trở nên sợ hãi, ám ảnh về tình yêu.
- Sang chấn tâm lý: Ngoài những trải nghiệm tiêu cực trong quá khứ, đối mặt với những sự kiện gây sang chấn như bị phản bội, ly hôn và bị từ chối một cách phũ phàng cũng có thể gia tăng nguy cơ phát triển hội chứng sợ yêu. Bên cạnh đó, các sự kiện sang chấn này cũng gia tăng nguy cơ stress, trầm cảm và nhiều vấn đề tâm lý khác.
- Ảnh hưởng của nền văn hóa: Trong nhiều nền văn hóa, yêu đương là điều cấm kỵ và việc kết hôn phải được thực hiện theo sự sắp xếp của gia đình. Vì sợ phạm phải những chuẩn mực đạo đức và xã hội, nhiều người hình thành nỗi sợ về tình yêu và luôn lo sợ bản thân sẽ phải lòng một ai đó.
- Cách giáo dục của gia đình: Cách giáo dục của gia đình cũng góp phần phát triển hội chứng sợ yêu. Nhiều gia đình vì sợ con cái yêu sớm nêu gieo rắc cho con những suy nghĩ sai lệch. Điều này vô tình khiến trẻ lớn lên bị ám ảnh quá mức về tình yêu, không có nhu cầu yêu đương và sợ phát triển một mối tình cảm với ai đó.
- Bất thường trong hoạt động của não bộ: Thực tế, không ít người lo sợ về tình yêu và lựa chọn cuộc sống độc thân. Tuy nhiên, bản thân họ không sợ hãi một cách cực đoan và không có các triệu chứng thể chất như người mắc hội chứng sợ yêu. Vì vậy, các chuyên gia cho rằng, hạch hạnh nhân hoạt động quá mức và mất cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh trong não bộ có vai trò trong quá trình phát triển hội chứng Philophobia.
Hội chứng sợ yêu và những ảnh hưởng nặng nề
Khi thất bại quá nhiều lần trong tình yêu, nhiều người chọn cuộc sống độc thân vì không muốn đau khổ. Tuy nhiên, tâm lý này hoàn toàn bình thường và không được chẩn đoán là hội chứng sợ yêu. Người mắc hội chứng này không đơn thuần là sợ tình yêu mà còn có hành vi né tránh, cô lập xã hội và ít giao tiếp dẫn đến nhiều phiền toái trong cuộc sống.
Ám ảnh quá mức về tình yêu khiến người bệnh né tránh nhiều đối tượng có khả năng sẽ dành tình cảm cho mình. Vì vậy, phạm vi các mối quan hệ của người bệnh thường rất hạn chế. Bệnh nhân hầu như chỉ thân thiết với gia đình và một vài người bạn đã quen thân từ lâu.
Tình yêu là một phần của cuộc sống nên người bệnh không thể né tránh hoàn toàn các cuộc nói chuyện hay tình huống có sự xuất hiện của tình yêu, các cặp đôi,… Điều này sẽ khiến cho bệnh nhân phải đối mặt với các cảm xúc tiêu cực thường xuyên. Nếu không có giải pháp, nhiều khả năng bệnh nhân sẽ lạm dụng rượu bia, chất kích thích và phát triển các vấn đề tâm lý như rối loạn lo âu, trầm cảm.
Nhìn chung, hội chứng sợ yêu ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống – đặc biệt là các mối quan hệ. Người mắc hội chứng này thường không thoải mái trong các cuộc gặp gỡ, tính cách tự ti, nhút nhát và khả năng giao tiếp kém. Vì vậy, chứng Philophobia ít nhiều cũng ảnh hưởng đến chức năng nghề nghiệp và tâm lý xã hội.
Chẩn đoán hội chứng sợ hãi tình yêu (Philophobia)
Hội chứng sợ yêu không được công nhận là rối loạn tâm lý chính thức. Vì vậy, DSM-5 không có tiêu chuẩn chẩn đoán cụ thể cho hội chứng này. Thông thường, bác sĩ đưa ra chẩn đoán tổng quát là rối loạn lo âu ám ảnh sợ hãi.
Tương tự như rối loạn lo âu ám ảnh sợ hãi, hội chứng Philophobia chỉ được chẩn đoán khi bệnh nhân có nỗi sợ dai dẳng, vô lý về những tình huống/ đối tượng không thật sự nguy hiểm. Nỗi sợ phải chi phối khiến bệnh nhân có các hành vi né tránh và điều này ảnh hưởng đáng kể đến những khía cạnh khác của cuộc sống.
Ngoài ra, bác sĩ cũng sẽ yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm cận lâm sàng để loại trừ các bệnh thể chất, nghiện chất và các rối loạn tâm thần có biểu hiện tương đồng. Nhìn chung, chẩn đoán hội chứng sợ yêu phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm của từng bác sĩ.
Cách vượt qua hội chứng sợ yêu (Philophobia) hiệu quả
Hội chứng sợ yêu gây ra nhiều ảnh hưởng đối với học tập, công việc và các mối quan hệ. Ngoài ra, những cảm xúc tiêu cực và nỗi ám ảnh về tình yêu có thể phát triển các vấn đề tâm lý khác như rối loạn lo âu lan tỏa, trầm cảm,…
Để điều trị hội chứng sợ yêu, bệnh nhân sẽ được xem xét một số phương pháp sau:
1. Can thiệp trị liệu tâm lý
Hội chứng sợ yêu bắt nguồn từ cảm giác đau khổ, tuyệt vọng và ám ảnh vì từng bị bỏ rơi, lạm dụng, bạo hành trong tình yêu. Vì vậy, giải pháp tốt nhất cho hội chứng này là trị liệu tâm lý. Phương pháp này cũng là lựa chọn đầu tay khi điều trị các rối loạn lo âu ám ảnh sợ hãi như hội chứng sợ ánh sáng, hội chứng sợ máu, sợ biển cả,…
Trị liệu tâm lý được thực hiện bằng hình thức giao tiếp giữa chuyên gia và người bệnh. Chuyên gia sẽ dựa vào tâm lý của từng trường hợp để xác định hướng can thiệp phù hợp.
Đối với hội chứng Philophobia, hai liệu pháp có hiệu quả nhất là liệu pháp giải mẫn cảm có hệ thống và liệu pháp nhận thức hành vi (CBT). Mặc dù mang lại hiệu quả cao nhưng tâm lý trị liệu thường mất khá nhiều thời gian. Do đó, đòi hỏi bệnh nhân phải kiên trì trị liệu để đạt được kết quả khả quan.
– Liệu pháp giải mẫn cảm có hệ thống:
Giải mẫn cảm có hệ thống thường được áp dụng trong điều trị rối loạn lo âu ám ảnh sợ hãi. Trong liệu pháp này, chuyên gia sẽ hướng dẫn người bệnh các kỹ thuật thư giãn để giảm căng thẳng và biết cách đối phó với sự sợ hãi.
Sau đó, bệnh nhân sẽ được tiếp xúc dần dần với tình huống/ đối tượng gây ra nỗi sợ. Bác sĩ sẽ tăng dần mức độ để người bệnh học cách thích nghi thay vì cố gắng né tránh như trước. Thông qua liệu pháp giải mẫn cảm có hệ thống, bệnh nhân có thể xóa bỏ nỗi sợ về tình yêu hoặc ít nhất cũng giảm bớt sự ám ảnh.
– Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT):
CBT thường được kết hợp với liệu pháp giải mẫn cảm có hệ thống để mang lại kết quả tốt nhất. Liệu pháp nhận thức hành vi được thực hiện nhằm giúp bệnh nhân xác định và thay đổi những suy nghĩ tiêu cực về tình yêu. Thông qua việc thay đổi suy nghĩ, người bệnh sẽ giảm bớt sự ám ảnh và sợ hãi quá mức.
Trong quá trình trị liệu, chuyên gia sẽ cố gắng tìm ra nguồn gốc của nỗi sợ. Vượt qua nỗi sợ từ trải nghiệm tiêu cực trong quá khứ sẽ giúp bệnh nhân kiểm soát nỗi ám ảnh và lo sợ quá mức về tình yêu. Liệu pháp nhận thức hành vi có thể được thực hiện theo cặp đôi hoặc nhóm để gia tăng hiệu quả.
2. Sử dụng thuốc
Thuốc được cân nhắc sử dụng khi bệnh nhân có biểu hiện căng thẳng, lo âu và trầm cảm. Ngoài ra, một số loại thuốc cũng có thể được dùng ngắn hạn để giảm các triệu chứng thể chất.
Các loại thuốc được cân nhắc dùng trong điều trị hội chứng sợ yêu:
- Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin
- Thuốc an thần benzodiazepine
- Thuốc chẹn beta
Dùng thuốc chỉ giúp cải thiện tạm thời các triệu chứng thể chất và tâm thần có liên quan đến hội chứng sợ yêu. Để vượt qua hội chứng này, người bệnh bắt buộc phải trị liệu tâm lý.
3. Các biện pháp hỗ trợ
Hội chứng sợ yêu khiến bệnh nhân dễ bị căng thẳng và bi quan. Ngoài ra, hội chứng này còn kéo theo một số vấn đề sức khỏe thể chất như mất ngủ, các vấn đề tim mạch, giảm trí nhớ, đau đầu,… Do đó, bệnh nhân nên thực hiện thêm một số biện pháp hỗ trợ để nâng cao thể trạng và kiểm soát nỗi sợ tốt hơn.
Các biện pháp hỗ trợ dành cho bệnh nhân bị hội chứng sợ hãi tình yêu:
- Trang bị các biện pháp thư giãn để giảm stress, lo âu trong cuộc sống như ngồi thiền, bài tập thở cơ hoành, sử dụng trà thảo mộc, xoa bóp, tập yoga,…
- Để tránh nghiện rượu bia, thuốc lá và chất kích thích, bệnh nhân nên duy trì lối sống khoa học với chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng, ngủ đủ giấc, nghỉ ngơi điều độ và tập thể dục thường xuyên. Ngoài ra, bệnh nhân cũng nên hạn chế làm việc quá sức để phòng ngừa stress trong giai đoạn này.
- Hạn chế tiếp xúc với những thông tin tiêu cực về tình yêu. Thay vào đó, nên xây dựng niềm tin bằng cách đọc những câu chuyện truyền cảm hứng hoặc trò chuyện với người có cuộc hôn nhân hạnh phúc.
- Dành thời gian cho các hoạt động xã hội và sở thích cá nhân thay vì nhốt mình trong nhà.
Hội chứng sợ yêu (Philophobia) là hội chứng tâm lý khá phổ biến mặc dù chưa được công nhận là rối loạn tâm lý chính thức. Nếu nghi ngờ những người xung quanh mắc hội chứng này, nên khuyến khích bệnh nhân thăm khám và điều trị. Bởi nỗi sợ và sự ám ảnh vô lý về tình yêu có thể cản trở họ tìm kiếm một nửa đích thực.
Tham khảo thêm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!